Girdi maliyetlerindeki astronomik artış nedeniyle çiftçiler zorda. Üreticiler, randımanın düşmesi değerine gübresiz ekim yapıyor ya da gübre gerektirmeyen eserlere yönelmek zorunda kalıyor.
Tarihi bir rekora ulaşan besin fiyatları, TÜİK’e nazaran 2021’de yüzde 43,8 arttı. TÜRK-İŞ’in Ankara’daki besin fiyatlarını temel alan araştırmasına nazaran ise bu oran yüzde 54,96. Artış bilhassa dar gelirli haneleri etkiliyor. Alt ve orta gelir kümesinin besine ayırdığı hissenin yüksek olduğu biliniyor. Gelir arttıkça besine ayrılan hisse düşüyor. TÜİK datalarına nazaran Türkiye’de 2020 yılında ortalama besin harcaması yüzde 24,2 iken Avrupa Birliği’nde bu oran yüzde 14,48 oldu.
Öte yandan besin fiyatları, global çapta artıyor. Birleşmiş Milletler Besin ve Tarım Örgütü’nün (FAO) datalarına nazaran 2021 yılında yüzde 28 oranında artarak son 10 yılın tepesini gördü. Hammadde fiyatlarının yükselmesi, pandemide tedarik zincirlerinin kırılması, iklim krizi global artışın esas sebeplerinden.
Yüreğir Ziraat Odası Lideri Mehmet Akın Doğan ‘ÖNCEDEN EN FAZLA YÜZDE 100 ARTARDI, ARTIK YÜZDE 500 ARTIYOR’
Tarımın değerli merkezlerinden Adana’da Yüreğir Ziraat Odası Lideri Mehmet Akın Doğan, mevcut ekonomik tabloyu şaşkınlıkla takip ettiklerini belirtiyor. 2020 yılının pandemiye karşın berbat bir yıl olmadığını belirten Doğan, 2021’in bütün bölümler için makus geçtiğini söylüyor. “Önceden ülkede bir ekonomik ıstırap olduğunda bu artış en fazla yüzde 100’ü bulurdu” diyen Doğan, gübre fiyatlarındaki artışın yüzde 500’ü geçtiğini söylüyor. Artış nedeniyle Adana’da çok sayıda çiftçinin arpa ve buğday üretiminde gübre kullanmadığını anlatıyor.
Döviz kuruna bağlı olan gübre, akaryakıt, elektrik, tohum, zirai ilaç girdilerinin erişilmesi sıkıntı düzeylere çıktığını tabir eden Doğan, çiftçinin buna karşın ziraî üretimi devam ettirdiğini belirtiyor. “Girdi fiyatları artmasına karşın besin fiyatları yüzde 50 aşağı çekildi. Adana bölgesinin meşhur kapya biberi bile para etmedi. Turfanda karpuz Adana’da tarlada kaldı, 2020’de 11-13 lira olan yer fıstığı geçen sene 5-6 liraya güç gitti. Çiftçi perişan.”
GELİRİNDEN ŞAD OLAN ÇİFTÇİLERİN ORANI YÜZDE 19’A DÜŞTÜ
Öte yandan çiftçinin mutsuzluğu datalara de yansıyor. Kredi Kayıt Bürosu’nun (KKB) “2021 Ziraî Görünüm Saha Araştırması” raporuna nazaran gelirinden şad olmayan çiftçilerin sayısı artıyor. 28 vilayette fiili ve etkin olarak çiftçilik yapan bin 66 bireyle görüşülen araştırmada, 2020’de gelirinden şad olanların oranı yüzde 31 iken, bu oran 2021’de yüzde 19’a düştüğü belirtiliyor. “Memnun değilim” diyenlerin oranının ise yüzde 40’tan yüzde 56’ya çıktığı vurgulanıyor.
Yüreğir Ziraat Odası Lideri Mehmet Akın Doğan, şubat ayında mısır ve domates ekiminin başlayacağını belirterek “Esas gübreyi bundan sonra kullanacağız. Çiftçi bizi arayıp ‘Ne yapalım?’ diyor. Vallahi bizim de bir öngörümüz yok. Kimse gübrenin ucuzlayacağına dair bir öngörüye sahip değil.”
Güç maliyetleri, gübreden sonra çiftçiyi en çok zorlayan kalem. Üretimin başından sonuna kadar çabucak her kademede kullanılan akaryakıt, bir yılda 2 kat artarak litre başına yaklaşık 14 liraya yükseldi. Ziraî sulamada kullanılan elektrik ise 2022’nin birinci gününde kademeli olarak yüzde 50 ila yüzde 125 ortasında zamlandı. Doğan, bu geniş çaplı maliyet artışının besin fiyatlarına büsbütün yansıtılmadığı görüşünde.
Mahmut Demiryeri GEÇEN SENE 17 TON GÜBRE ALDIĞI PARAYA BU YIL 3 TON ALABİLİYOR
Urfa Hilvan’da dede mesleği olan çiftçiliği sürdüren Mahmut Demiryeri, buğday, arpa ve mercimek yetiştiriyor. Geçen yıl 17 ton gübre aldığı ölçüye şu anda sadece 3 ton gübre alabildiğini söylüyor: “Eylül ayında motorini 7 liraya aldım Artık 14 lira. Geçen sene kullandığımız mercimek ilacı 100 liraydı bu sene gelen fiyat 250 lira.”
Sadece gübre maliyeti dönüm başına yaklaşık bin lira olan Demiryeri, çiftçilerin bu fiyatlarla ayakta kalmasının güç olduğunu söylüyor. “14 liradan 30 kilo davar gübresi, 13,5 liradan 20 kilo üre gübresi, 8 liradan 15 kilo can (Kalsiyum amonyum nitrat) gübresi alıyoruz. Devletin bana bir dönüm için verdiği gübre ve mazot dayanağı ise 42 lira. Verilen dayanakların hepsini toplasan 100 lirayı geçmez.”
TÜİK bilgilerine nazaran 2021 yılında buğday üretimi yüzde 13,9, arpa üretimi ise yüzde 30,7 oranında azaldı. Adana’da olduğu üzere Urfa’da da çiftçiler, buğday ve arpa yerine diğer eserler ekiyor. Hilvan’da çiftçilerin mercimek üretimine yöneldiğini söyleyen Demiryeri, “Çünkü genelde mercimekte gübre kullanılmıyor, üretici de ya buraya yöneliyor ya da gübresiz ekim yapıyor” diyor.
İklim krizi nedeniyle yağış ölçüsü azalıyor ve kuraklık artıyor. Bu durumun sulama maliyetlerini artırdığını belirten Demiryeri, “Elektrik maliyetinden ötürü sulama yapamıyorum. Daha iki gün evvel yağmur yağdı, ekinler daha yeni yeni filizlenmeye başladı” diye konuşuyor.
Sakız enginarı. GİRDİ MALİYETLERİ VE DON
Tarımda girdi maliyetlerinin artması üretici kooperatiflerini de etkiliyor. Urla Bayan Kooperatifi Lideri Hatice Yenişehirli, Urla’nın coğrafik işaretli eseri olan sakız enginarının önümüzdeki günlerde tezgahlardaki yerini alacağını söylüyor. Girdi maliyetlerindeki artış ve don olayları sakız enginarı üreticisini de etkiliyor. “Fiyatı çok yüksekten, tane başına 20 lira üzere sayılardan açıldı. Lakin şu sıralar piyasa yavaş yavaş dengeyi buluyor.”
Yenişehirli, kooperatifin vergi veren ve mali yükümlülükleri olan bir işletme olması nedeniyle, her türlü artıştan direkt etkilendiğini hatırlatıyor. “Yılbaşından bu yana satışlar düştü. Zira herkes önünü görmeye çalışıyor. Nereye kadar gideceğiz, ne yapacağız bilmiyoruz. Eser aldığımız üreticiler bizim ortağımız. Münasebetiyle onlara para kazandırmak istiyoruz. Zira temel hedeflerimizden bir tanesi üreticiyi korumak ve onun eserine pazar sağlamak.”
Bayan kooperatiflerinin toplumsal sorumluluk projeleriyle market zincirleri tarafından desteklendiğini belirten Yenişehirli, bu dayanaklar olmadan ayakta kalabilmenin sıkıntı olduğunu tabir ediyor.
‘YÜZDE 50 SÜBVANSİYON VERİLSİN’
Yüreğir Ziraat Odası Lideri Mehmet Akın Doğan, hem üretici hem de tüketici açısından epey güç bir yıl olacağı düşünülen 2022 için alınabilecek tedbirleri şöyle sıralıyor: “Çiftçi ölür lakin çiftçilik ölmez. Adana’da 1 dönüm boş tarla bulamazsınız. Umutla ekerim seneye iflas ettiğimde işi bırakırım. Ben ekmesem öbürü eker, el değiştirir ancak ekilir. O yüzden hükümetimizden gübre, ilaç ve mazot masraflarımızın en azından yüzde 50 sübvanse edilmesini istiyoruz. Teşvik ve dayanakların artırılması bekliyoruz.”
Kaynak: Gazeteduvar
