DUVAR – Bir yıldır bir firmada muhasebeci olarak çalışan Ayşe, 8 yaşındaki kızının gözünün içine bakıyor konuşurken. Tek isteği, şimdi ilkokula giden kızına âlâ bir gelecek sunmak. Lakin aylık geliri ile bunu yapmak kolay değil. Yararının bazen kızının muhtaçlıklarını karşılamak için yetmediğini paylaşmak da… Fakat o, bunlardan bahsederken vakit zaman kızına dönüp “Şimdi değil fakat sonra yapabiliriz. Konuşuyoruz biz bunları” diye açıklıyor.
48 yaşındaki Ayşe, eşi ve kızıyla Kurtuluş’ta yaşıyor. Kitabevinde çalışan eşi pandemi nedeniyle işini kaybetmiş. O günden bu yana da işsiz. Bu nedenle meskende vazife dağılımını yine yapmışlar. Eşi, meskenle ve kızlarıyla ilgilenirken Ayşe de yaklaşık 15 kişinin çalıştığı işyerinde 09.00-18.00 mesaisini tamamlıyor.
Tek gelirle yaşamanın zorluklarını anlatıyor Ayşe: “Hayatta olup biten şeyleri takip etmeye, uzak kalmamaya çalışan insanlarız. Aldığım maaş ile her şeyi yapabilirim diye yaşayamıyoruz maalesef. Maaşım lakin temel tüketim gereksinimlerimizi karşılayacak durumda. Bunun dışına çıkamıyoruz, o denli bir durumumuz yok. Zorluyor tabi ki, gıdamızdan, daha evvel yapmaktan keyif aldığımız şeyler olan tiyatro, sinema üzere şeylerden sınırlıyoruz kendimizi. Örneğin, kızımın istekleri oluyor. Müziği seviyor, tiyatroyu seviyor. Drama kursuna göndermek istiyorum ancak yapamıyorum. Konutta kızımla konuşarak çözmeye çalışıyoruz bu durumu. ‘Yapacağız lakin bugünkü hayat şartlarımız buna uygun değil, beklemeliyiz’ diyoruz.”
‘KOMBİYİ ARALIK SONUNA KADAR AÇMAYI DÜŞÜNMÜYORUM’
Pandemide bir orta hem eşinin hem de kendisinin işsiz olduğunu söylüyor. 1,5 yıl boyunca aile takviyesi ile geçindiklerini, gereksinimlerinden kısmaya o periyotta başladıklarını belirtiyor. Ayşe, faturalardan korktuğu için kombiyi şimdi açmayanlardan: “Aralık sonuna kadar da açmayı düşünmüyoruz. Zira doğalgaz faturasıyla karşılaşmak istemiyoruz. Doğalgaz faturasının bile bizi etkileyeceğini varsayım edebiliyoruz.” Ekim ayı elektrik faturasının 310 lira gelmesine şaşırdığını ve kızdığını şu cümlelerle söz ediyor: “Elektrik faturası çok yüksek geldi ki, çok elektrik tüketen bir aile değiliz. Yalnızca çamaşır makinesi ve buzdolabı çalışıyor. Buna karşın fatura 310 lira geldi. İtiraz etmeye gittiğimizde de dilekçe yazmamızı istediler. Ödemeyi yapmak zorunda kalıyorsunuz ki, itirazımızdan bir şey çıkacağını da sanmıyorum. O faturayı ödememek için hayatımdan kısıyorum, ona nazaran yaşıyorum ancak yeniden de karşılaştığım şey bu. Her şeyden kısmaya çalışsan da kesinlikle birtakım muhtaçlıklar çıkıyor.” Bu duruma, bizimle buluşmaya gelirken yaşadığı olayı örnek veriyor Ayşe: “Kızım dışarıda dolaşırken üşüdüğünü söyledi. Mağazaya girip bir şeyler bakalım dedik. Bir çocuğun giyebileceği bir modül şey kaç para olabilir en fazla? 50 lira olur diye düşündüm. Uzun kollu, küçük bir tişört 90 liraydı. Satıcıya, ‘şaka mı yapıyorsunuz’ dedim. O da ‘dolar yükseliyor ve bu eseri fakat bu fiyata satarsam maliyetlerimi karşılayabilirim’ diye yanıt verdi.”
‘İKTİDAR DEĞİŞİRSE TAHMİNEN İKTİSAT DÜZELİR’
Uzun, kahverengi, ışıltılı gözleriyle konuşulanları dinliyor 8 yaşındaki Güneş. Ayşe, her ondan bahsettiğinde yüzünde kocaman bir gülümseme beliriyor. Ayşe, kızının fotoğraf yapmayı çok sevdiğinden kendince şiirler de yazdığından bahsediyor. Onun yeteneklerine nazaran bir eğitim almasını istiyor. Lakin kendi gücü şu an buna yetmiyor. O da pek çok kişi üzere yurt dışında daha uygun bir gelecek olabileceği ihtimali üzerinde duruyor: “Daha evvel bu türlü kanılarımız yoktu fakat artık hem kendimiz hem de kızımın geleceği için yurt dışına gitmeyi düşünüyoruz. İsviçre’de akrabalarımız var, onlarla konuşuyoruz…” Ayşe, seçim olsa da bir şeylerin düzeleceğine inanmıyor. “Ekonomik durumun düzgünleşme ihtimali var mı?” sorusunu “İktidar değişirse, belki” diye cevaplıyor. Minimum fiyata yapılması planlanan artırımla ilgili de “Asgari fiyata yapılması planlanan artırım benim hayat biçimimi etkilemez. Hayatımda neyi kısıyorsam motamot kısmaya devam ederim. Elimi rahatlatacak bir sayı değil bahsedilen 3 bin 600 lira. En fazla şu olur: Meskene iki elma alırken üç tane alırım” diye konuşuyor.
ÜNİVERSİTEYE HAZIRLANAN KIZININ TÜM MUHTAÇLIKLARINI TEK BAŞINA KARŞILIYOR
Zeynep de Ayşe ile yaşıt. 48 yaşında, üniversiteye hazırlanan 18 yaşında bir kızı var. İzmir’de yaşıyor. Ülkenin farklı noktalarında birbirlerinden haberi olmadan yaşayan bu iki bayanı minimum fiyat ve hayat pahalılığı nedeniyle yaşadıkları zorluklar birleştiriyor. Tabi bir de çocuklarının geleceği için taşıdıkları endişeler… Beş yıl evvel boşanan Zeynep, eski eşinden hiçbir formda maddi dayanak görmediğini söylüyor. Onun da isteği, Ayşe ile benzeri: Kızının güzel bir geleceğinin olması. Bunun yolunun da yurt dışında okumaktan geçtiğini söylemiş kızına…
Boşandıktan sonra anne ve babasının yanına dönen Zeynep, o günden beri bir AVM içindeki mağazada satış danışmanı olarak çalışıyor. “Saatler uzunluğu ayaktasınız, gün ışığını görmüyorsunuz. Başınızın üstünde daima spot ışıkları var. Bir mühlet sonra gözler bulanık görmeye başlıyor. Göz bozukluğu, varis üzere şeyler bizim meslek hastalığımız” diye anlatıyor çalışma şartlarının zorluklarını. Mağazada prim adabıyla çalıştıklarını vurgulayarak vakit zaman gelirini bu yolla artırabildiğini belirtiyor: “Aylık ferdî kotalarımız oluyor. Bu satış kotasının yüzde 80’ini tamamladığınız andan itibaren prim alıyorsunuz. Kasım ayından örnek vereyim. 112 bin liralık kota verildi. Bunun yüzde 80’ini yaptığımda prim olarak elime yaklaşık 600 lira geçiyor. Yüzde 100 yaptığımda ise yaklaşık 2 bin lira prim alacağım ki, pandemi devrinde bunu gerçekleştirmek de sıkıntı.”
‘EVDE SOSYALLEŞİYORUZ ZİRA DAHA EKONOMİK’
Ailesiyle yaşadığı için kendini şanslı hissediyor Zeynep. Bu devirde kira vermemeyi “lüks” olarak tanımlıyor. Kira vermese de meskenin faturalarına ve mutfak masraflarına katkıda bulunuyor ve sayıyor masrafları: “Mutfak masrafımız 1500 lirayı buluyor ki, bu yalnızca besin kısmı. 500 lira da doğalgaz, elektrik ve su faturası. Ancak bunlar kışa girmeden evvelki faturalar. Kışın bu sayılar, 750 lirayı hatta bin lirayı bulabiliyor. Benim yararımın bin lirası yalnızca bunlara gidiyor. Kalan 1800 liranın kendi hisseme düşen kısmında yol parası var, artık yetişkin bir kızınız var, onun harçlığı var, dershane masrafı var, aylık 1550 lira ki, bu en ucuzu.” Daha bu masrafların içinde kıyafet, toplumsallaşma ya da kültürel faaliyetlerin hiçbirinin olmadığını vurgulayarak, “Hiçbir şey yapamıyoruz, zira ona ayıracağımız bir bütçe yok. Yaptığımız toplumsal faaliyet arkadaşlarımızla dışardan buluşmaktan fazla meskende görüşmek. Zira daha ekonomik. Çok ender durumlarda dışarda bir yerde bir çay ya da kahve içiliyor. Bu da artık lüks. Zira en ucuz içecek 7,5 liradan başlıyor. Görece yeterli bir yere oturursanız da en az 10-15 lira ortasında ki, hiçbir şey yememeniz lazım” diye anlatıyor.
‘AY SONUNA EKSİYLE GİRMEYEN YOKTUR’
O da pek çok kişi çeşitli yollarla tasarruf ediyor. İşyerinden verilen yemek kartını mesken alışverişi için kullanıp öğlen yemeğini meskenden götürüyor. Daha evvelce arkadaşlarıyla ortada öğle yemeklerini dışardan söylediğini belirterek “O da lüks artık” diyor. Beş yıldır kendi için hiçbir şey yapmadığını vurguluyor: “Elimdekilerle yönetim ediyorum. Ayakkabı üzere bir gereksinimim olursa internette indirimlere bakıyorum, o denli alıyorum. Kızım da alıştı, o da bu türlü alışveriş yapıyor. Akşamları televizyon ışığı dışında ışık açmıyoruz. Suyu kullanırken dikkat etmeye çalışıyoruz. Dışarda çok fazla vakit geçirmemeye ihtimam gösteriyoruz.” İş arkadaşlarının da benzeri durumda olduğunu belirterek, “Ay sonuna eksiyle girmeyen insan yoktur diye düşünüyorum. Bunu yapabilmek mucize çünkü” diye konuşuyor. Beş yıl evvelki gelir durumuyla günümüzü kıyasladığında ise örneği altından veriyor: “Beş sene evvel taban fiyatla altın alabiliyordum ben yatırım maksatlı. Bu artık mümkün değil.” Taban fiyata yapılması planlanan artırımın da yetersiz olduğu görüşünde. Ona nazaran minimum fiyat, minimum geçim koşullarının sağlanabilmesi için 7 bin lira olmalı…
NOT: Haberde geçen isimler editör tarafından değiştirilmiştir.
Kaynak: Gazeteduvar
