SELÇUK OKTAY
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) Döviz rezervlerine katkı veren kalemlerden biri olan reeskont kredilerine yönelik sayılar 2021’de buradan gelecek katkının beklentilerin ne kadarını karşılayabileceği sorusunu gündeme getirdi.
TCMB datalarına nazaran bu yılın Ocak-Temmuz periyodunda reeskont kredilerinin rezervlere katkısı 8,9 milyar dolar olarak öngörüldü. Bu sayı salgın yılı 2020’nin birebir periyodunda 12,9 milyar dolar olarak kaydedilmişti. Böylece 2021’de reeskont kredilerinden gelen katkı 2020’ye nazaran yüzde 31 düşüş gösterdi.
Reeskont kredileri gerileyen rezervlerin yine inşa edilmesi için değerli bir kalem olarak değerlendiriliyordu. TCMB’nin evvelki lideri Naci Ağbal tarafından Aralık ayında canlı yayınla duyurulan Para ve Kur Siyaseti metninde reeskont kredilerinin katkısına ait öngörüler paylaşılmıştı.
Metinde para siyasetinin aktifliği ve finansal istikrar açısından döviz rezervlerinin güçlendirilmesinin amaçlanacağı ve yabancı para reeskont kredi dönüşlerinin döviz rezervlerine katkı vermeye devam edeceği vurgulanmıştı.
İlgili metinde 2021 yılında reeskont kredisi geri dönüşlerinin rezerve katkısının 21 milyar dolar seviyesinde olacağı öngörülmüştü.
2020 yılında reeskont kredilerinden gelen katkının 23,1 milyar dolar olduğu dikkate alındığında, 2021’de bu katkının geçen yıla nazaran 2,1 milyar dolar gerilemesi bekleniyordu. Ancak 2021’in birinci 7 ayına ait yansıyan sayılar geçen yıla nazaran 4 milyar dolarlık bir gerilemeye işaret etti.
2021’in kalan 5 ayında beklenen katkının gerçekleşmesi için reeskont kredilerinden 12,1 milyar dolar gelmesi gerekiyor. 2020’nin son 5 ayında bu sayı 10,2 milyar dolar olarak kaydedilmişti.
Döviz alım ihaleleri fotoğraftan çekiliyor
Rezervlerin inşa edilmesi için tıpkı metinde döviz alım ihalalerine de vurgu yapılmıştı. Metinde hususla ilgili olarak, “Piyasadaki döviz arzının döviz talebine nazaran güçlü ve istikrarlı biçimde yükseldiği devirlerde, TCMB kuralları evvelden açıklanmış bir plan dâhilinde, dalgalı kur rejimi ile uyumlu olmak kaydıyla, şeffaf prosedürlerle döviz alım ihaleleri düzenleyebilecektir. Bu doğrultuda, cari süreçler istikrarı ve finans hesabındaki gelişmeler ile aykırı dolarizasyon süreci yakından takip edilecektir. Sermaye girişlerinin istikrarlı ve güçlü bir hale gelmesi, yerleşiklerin dolarizasyon eğiliminin bilakis dönmesi, döviz alım ihalelerine başlamak için kıymetli bir gösterge olacaktır. ” sözleri kullanılmıştı.
Lakin piyasadaki genel kanı, döviz kurunun geldiği düzey ve döviz piyasasındaki hassasiyet hasebiyle döviz alım ihalelerinin daha evvel söz edildiği üzere döviz rezervlerinin güçlendirilmesi konusunda ana temalardan biri olamayacağı istikametinde.
TCMB’nin rezervleri tekrar güçlendirmesi açısından evvelki devirde kamu güç şirketlerine yönelik döviz satışlarını sıfırlandığı da görülmüştü. TCMB’nin aylık döviz alım-satım meblağları verisine nazaran Ocak ayında 6 yılın akabinde birinci defa BOTAŞ’a döviz satışı gerçekleşmedi. TCMB Aralık 2014 tarihinden bu yana BOTAŞ’a döviz satışı gerçekleştiriyordu. 2014’ten bu yana TCMB BOTAŞ’a toplamda 44,9 milyar dolarlık döviz satışı gerçekleştirildi.
Reeskont kredisinin döviz rezervlerine katkısı
Reeskont kredileri ihracatçılara uygun maliyetli finansman kapsamında TCMB tarafından Türk Lirası olarak verilen, dönüşü de döviz cinsinden yapılan krediler olarak biliniyor. TCMB Kanunu’na dayanarak sunulan reeskont kredileri senette belirtilen döviz fiyatının, kredinin kullandırıldığı tarihte ilan edilen kurdan Türk Lirası karşılığının bankalar aracılığıyla firmalara ödenmesi suretiyle kullandırılıyor. Kredilerin vadesinde geri ödemesi döviz olarak gerçekleştiğinden döviz rezervlerine buradan katkı geliyor.
İhracattaki performansa bağlı olarak 2019 ve 2020 yılında reeskont kredilerinde süratli yükseliş izlenmişti. 2019’da reeskont kredileri katkısı bir evvelki yıla nazaran 7,8 milyar dolar artarak 22,7 milyar dolara yükselmiş 2020’de ise buradan gelen katkı 23,7 milyar dolarla en yüksek düzeyine çıkmıştı.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) datalarına nazaran 2019’da Türkiye’nin ihracatı 180,8 milyar dolarla rekor düzeyde gerçekleşirken, 2020’de ise bu sayı 169,6 milyar dolar olmuştu.
