Türk Lirası’nda yaşanan sert paha kaybı iktisattaki istikrarları alt üst etti. Dolar ve Euro’daki artış kalıcı olursa, köprü ve otoyollar olmak üzere kimi mega projelerde verilen Hazine garantileri devletin kasasındaki dövizi eritecek.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, dün yüzde 50 oranında artırım yapıldığını duyurduğu asgari fiyatta döviz kuru artışına bağlı kıyaslama yapılmasına reaksiyon gösterdi ve şöyle dedi: “Bizim paramız aşikâr, o da Türk Lirası ve biz Türk Liramızı yedirmeyeceğiz.”
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bu kelamları toplumsal medyada çok tartışıldı ve vatandaşlar döviz bazlı garanti verilen projeleri gündeme getirdi.
Cumhur İttifakı’nın ortağı MHP’nin Genel Lideri Devlet Bahçeli, 2018 yılında yaşanan kur şoku sırasında kamuda tasarruf önlemlerinin uygulanması gerektiğini belirterek döviz cinsinden olan otoyol ve köprü fiyatlarının de Türk Lirası’na çevrilmesi gerektiğini söylemiş lakin bu davet kabul görmemişti.
AKP iktidarında kamu – özel işbirliği (KÖİ) projeleri ile Hazine garantili havalimanı, otoyol, köprü, güç santralleri ve hastaneler yapıldı. Büyük bir kısmı döviz ile ihale edilen projelere dövizle ödeme garantisi de verildi. Dolar ve Euro’daki her yükseliş bu projelerdeki faturayı artırıyor.
KÖPRÜ VE OTOYOLLARDA TOPLAM GARANTİ MEBLAĞ
Sayıştay’ın Karayolları Genel Müdürlüğü 2020 yılı kontrol raporunda yer alan bilgilere nazaran, 6 otoyol projesi için toplamda 24 milyar 871 milyon dolar ve 2 milyar 988 milyon Euro garanti verildi.
Buna nazaran,
Gebze-Orhangazi- İzmir Otoyolu için 10 milyar 754 milyon dolar,
Kuzey Marmara Otoyolu Odayeri-Paşaköy Bölümü için 7 milyar 93 milyon dolar,
Kuzey Marmara Otoyolu Kurtköy-Akyazı Bölümü için 4 milyar 489 milyon dolar,
Kuzey Marmara Otoyolu Kınalı-Odayeri Bölümü için 2 milyar 534 milyon dolar,
İzmir Menemen-Alağa-Çandarlı Otoyolu için 541 milyon Euro,
Ankara-Niğde Otoyolu için ise 2 milyar 447 milyon euro için garanti ödeme bulunuyor.
Karayolları kelam konusu tablonun “sıfır trafik geçmesi senaryosu”na nazaran hesaplandığını belirtiyor. Sayıştay denetçileri sırf “otoyollar ve köprülerden geçecek mümkün araç sayısının” değil; ayrıyeten önümüzdeki 10-15 yıllık döviz kuru ve ABD tüketici fiyatları endeksi projeksiyonlarının oluşturulması ve bu doğrultuda hesaplamaların yapılması gerektiğini vurgulamıştı.
ARAÇ BAŞI GEÇİŞ GARANTİLERİ
Osmangazi Köprüsü’nden günlük geçiş garantisi 40 bin araç. Araç başı fiyatın 35 dolar + KDV olarak belirlendiği sözleşmedekine emsal bir durum Yavuz Sultan Selim Köprüsü için de geçerli. Günlük 137 bin araç geçiş garantisinin bulunduğu bu köprüde 3 dolar + KDV ödenmesi gereken geçiş fiyatı bulunuyor.
Avrasya Tüneli’nde ise geçiş fiyatı, mukavele bedeli 4 dolar + KDV’ye yakın bir bedel oluşturuyor. Hazine geçiş fiyatı farklarının yanı sıra, eksik geçen araçların fiyatlarını de döviz kurları üzerinden ödeniyor. Şimdi hizmete açılmayan, Çanakkale Köprüsü’nde araç başına 15 Euro artı KDV olmak üzere günlük 45 bin araç geçiş garantisi verildi.
3. HAVALİMANI
2018 yılında hizmete açılan İstanbul Havalimanı(nda ise dış sınır giden yolcu servis fiyatı 20 Euro, dış çizgiden gelip dış hatta giden yolcu ise 5 Euro. İç çizgi giden yolcu için 3 Euro olan projede garanti müddeti de 12 yıl. Yatırımcı şirkete 6.3 milyar Euro’luk bir garanti verildi. İşletmeci sayısı karşılayamazsa Hazine ortadaki farkı ödemek zorunda.
AKKUYU’NUN FATURASI 35.2 MİLYAR
Rusya tarafından 20 milyar dolarlık yatırımla Mersin Akkuyu’da kurulacak olan nükleer santralde üretilecek elektriğin kilovatsaati 12.35 sentten satın alınacak. 15 yıllık toplam 285 milyar kilovatsaat elektrik karşılığında alım garantisi verilen bu santraldeki garanti fiyatı 35.2 milyar doları geçiyor.
Kaynak: Sözcü
