DİYARBAKIR – Küçük esnafın güç şartlarda zincir marketlerle rekabet etmeye çalıştığının herkes farkında. COVİD-19 pandemisi ve akabinde dövizdeki dalgalanma ise küçük esnafın ayakta kalma gücünü ve talihini düzgünce eritti. Diyarbakır Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliği (DESOB) Lideri Alican Ebedinoğlu, pandemiden ve dövizdeki dalgalanmadan evvel de bölgedeki esnaf ve sanatkarların takviyeye gereksinim duyduğunu söyledi.
Ebedinoğlu, “Bölge esnafı daha evvel toplumsal olaylarla, ekonomik krizlerle boğuşurken akabinde pandemi geldi. Bu nedenlerle vakit zaman bölgedeki işletmelere müspet ayrımcılık getirilmesini talep ettik. Lakin şu anda müspet ayrımcılıktan vazgeçtik işletmelerin ayakta kalabilmesi için bir şeyler yapılması gerektiğini söylüyoruz” dedi.
‘İSTİHDAM HİZMET SEKTÖRÜNDE’
Diyarbakır’daki esnaf ve sanatkarların pandemiden ve dövizdeki dalgalanmadan nasıl etkilendiği üzerine konuştuğumuz Ebedinoğlu, “Pandemi bütün bölümleri etkilediği üzere kentimizdeki esnaf ve sanatkarları da çok ağır formda etkiledi” diyerek durumu özetledi.
Bölgede ve Diyarbakır’da istihdamın kıymetli oranda hizmet bölümünde gerçekleştiğine dikkat çeken Ebedinoğlu, “Bölgemiz ve Diyarbakır için diyebilirim ki istihdamımızın yüzde 60’ı hizmet dalındadır. Örneğin bir ciğercide 30-40 kişi çalışabiliyor. Tatlıcıda onlarca kişi çalışıyor. Kafeteryalarda çalışan kişi sayısı 6 ile 12 ortasındadır. Emsal birçok dalda durum aynı” bilgisini paylaştı.
‘ÇALIŞANLAR İŞSİZ KALDI’
Pandemi önlemleri çerçevesinde hizmet bölümünün uzun mühlet kapalı kaldığını hatırlatan Ebedinoğlu, “Bu nedenle birçok yer kapanmak ya da eleman çıkarmak zorunda kaldı. Şu anda açık olanlar da, birtakım semtleri saymazsak, yarı kapasiteyle çalışıyor. İstihdam yükünü taşıyan esnaf 10 kişi ile çalışıyorsa artık 5 şahısla yönetim etmeye çalışıyor. Bundan ötürü yalnızca esnaf etkilenmedi bu süreçte, çalışanlar da etkilendi. Yevmiyeyle, sigortasız çalışan emekçiler var ve bunlar işsiz kaldı” dedi.
‘SOSYAL DEVLETİN SORUMLULUĞU’
“Yeterli dayanak alabildiniz mi?” sorusunu, “Pandeminin birinci vakitlerinde kısmen dayanak aldık” biçiminde cevaplayan Ebedinoğlu, şunları söyledi: “Halk Bankası aracılığıyla esnafın aldığı krediler bir yıla yakın ertelendi. Bağkur prim borçları ertelendi. Lakin o vakit da dedik, bu erteleme tahlil değil, borcu borçla kapatamazsınız. En az 2 yıl faizsiz, ödemesiz uzatılması, 5 yıla yayılması gerekir, dedik. Bağkur sigorta primleri için de talebimiz buydu. Kira dayanağı aldık mesela fakat bu dayanak esnafı ayakta tutacak yeterlilikte değil maalesef. Biz esnaf ve sanatkarlar olarak toplumsal devletin sorumluluğunu üstlenmiş bir kısımız. Toplumsal devletin en büyük misyonu vatandaşına aş ve iş bulmaktır, istihdam yaratmaktır. İstihdamı esnaf sanatkarlar sağlıyor. Bu nedenle devletten, hükümetten esnafın ayakta kalması için takviye olmasını talep ediyoruz. Zira sanayi bölgesi değiliz, endüstride istihdam sağlamak mümkün değil. Bunun için devlet, sorumluluğunu paylaşan bölüme dayanak olmalı diyoruz.”
‘DİYARBAKIR SANAYİ BÖLGESİ OLAMADI’
Diyarbakır’da ve bölge vilayetlerinde endüstrinin gelişmesi için onlarca dayanak paketi açıldığını hatırlatan Ebedinoğlu, “Teşvik paketlerine karşın Diyarbakır Organize Sanayi Bölgesi’nde istihdam oranı 10 bin civarındadır. Dokuma Organize Sanayi Bölgesi açıldı, istihdam ettiği kişi sayısı 2 bin 500 civarında. Yani toplam 12 bin 500 kişi bu iki OSB’de istihdam ediliyor. Lakin Diyarbakır merkez ve ilçelerinde esnaf ve sanatkarın yanında çalışan personel sayısı 80 ile 100 bin ortasında. Bu nedenle büyük bir kesim hem pandemiden hem de ekonomik krizden etkilendi” dedi.
‘DAHA ÇOK İŞYERİ KAPANABİLİR’
Hizmet bölümünde yıl sonu prestijiyle bin civarında esnaf ve sanatkarın işyerini kapatmak zorunda kaldığını vurgulayan Ebedinoğlu, “Bunların yüzde 60’ına yakını hizmet kesimi. Bu da bize pandemiden ve krizden en çok etkilenen kesitin hizmet kesimi olduğunu gösteriyor. Açılan 3 bin civarında işyeri de var aslında. Fakat bunların değerli kısmı, daha evvel kayıt dışı açılmış, esnaf kredi dayanağı alabilmek için kayıt yaptıran işletmeler. Geçmiş yıllara baktığımız vakit 1000 işyerinin kapanması yüksek bir sayı. Pandemi bitmedi ve tesirleri devam ediyor, bu nedenle kapanan işyeri sayısının artmasından telaş ediyoruz. Umuyor ve diliyoruz ki esnafın ayakta kalabilmesi için gerek kredilerde, gerek Bağkur ve SGK prim borçlarında kolaylık sağlanır” temennisinde bulundu.
‘TABLO İÇ AÇICI DEĞİL’
Elektrik ve doğalgaza yapılan önemli artırımlara dikkat çeken Ebedinoğlu, “Bu artış bütün işletmeleri etkileyecek. Önemli bir dalgalanma yaşandı ve birçok eser maalesef döviz endeksli” diyerek esnafı önümüzdeki günlerde sıkıntı günlerin beklediğini söyledi.
Ebedinoğlu, “Tarımda gübre fiyatında yüzde 200-300 üzere bir artış oldu. Neden tarımdan örnek veriyorum? Zira esnafın en büyük müşterisi çiftçidir. İkinci büyük müşterimiz inşaat bölümünde çalışan insanlardır. Bu süreçten tarım da inşaat kesimi de etkilendi. Bunlar etkilenince hizmet kesimi direkt etkilendi. Bu nedenle bütün kesimlerde bir tasa var” tabirini kullandı.
“Esnaf, sattığı eseri tıpkı fiyatla yerine koyamıyor” diyen Ebedinoğlu, bu süreci fırsat bilen stokçulara ve karaborsacılara da dikkat çekti ve gerekli tedbirlerin alınmasını talep etti.
Ebedinoğlu, “Dövizdeki dalgalanma süreci zati bir yara açmıştı esnafta lakin bu stokçular bu yarayı daha da büyütüyorlar. Esnaf, bütün bu sebeplerden ve istikrarsızlıktan ötürü önünü göremiyor. Esnaf yarın ne olacağını kestiremiyor. Bu nedenle tablo iç açıcı değil” sözünü kullandı.
‘İSTİKRAR ŞART’
Dövizin yükselmesini engellemek için önlemlerin alındığını lakin bunun ne kadar devam edeceğini bilemediklerini belirten Ebedinoğlu, DESOB lideri olarak esnafa kendilerinin de bir teklifte bulunamadıklarını, “Çünkü yarın ne olacağını biz de kestiremiyoruz” kelamlarıyla lisana getirdi.
“Çözüm hükümettedir ve hükümet ekonomik istikrarı sağlamalı” diyen Ebedinoğlu, “Ekonomik istikrar kaide. İstikrar olmayınca üretmek de tüketmek de mümkün değildir. İstikrar sağlandıktan sonra sistemde aksaklıklar varsa bunun gözden geçirilmesi gerekiyor. Marketlerde birebir eserin fiyatları farklı olabiliyor mesela” dedi.
‘ZİNCİR MARKETLER ESNAFI BİTİRDİ’
Zincir marketlere değinen Ebedinoğlu, “Zincir marketler Türkiye’deki bütün esnafı bitirme noktasına geldi. Dört tane zincir market günlük milyonlarca lirayı buradan götürüyor. Yaptıkları istihdam en fazla 4-5 kişi. Beş yıl evvel bakkallar, bayiler, marketler odamıza bağlı esnaf sayısı 5 bin 600 civarındaydı, artık 2 bin 200’e indi. Siz dört ana firmayı güçlendirirseniz olacağı buydu. Kente bir katkıları da yok bu firmaların zira vergileri de burada değil, ya İstanbul ya Ankara ya da diğer bir kentte. Bu yüzden kentin ekonomik katma kıymetine hiçbir katkıları yok. Bu firmaların büyük bir kısmı de fabrikatördür, imalatçıdır esasen. Önemli bir haksız rekabet var ve bu firmaların, mesela istihdam sağlamak üzere bir katkıları da yok. Esnafın bu firmalarla çaba etme talihi ve imkanı yok. Bununla ilgili bir yasal düzenleme yapılması gerekiyor” formunda konuştu.
‘ESNAFI KORUYAN TEDBİRLER ALINMALI’
Ülkenin Avrupa Birliği’ne girmeye çalıştığını belirten Ebedinoğlu, “Avrupa ülkelerinde zincir marketler, büyük alışveriş merkezleri kentin dışındadır. Burada kentin tam merkezinde yapılıyor alışveriş merkezleri. Avrupa Birliği’ne girmek istiyorsak alışveriş merkezleri kentin dışına taşınmalı. Bu tıp yanlış uygulamalar, bakkal ve manavları bitiriyor. Zira bu firmalar tekelleşti, bu firmaların ürettikleri tekelleşti ve esnafın bunlarla rekabet etme talihi kalmadı” dedi.
Günümüzde her şey üzere alışverişin de dijitalleştiğine, alışverişin internet üzerinden sağlandığına dikkat çeken Ebedinoğlu, esnafın da bu şartlara ahenk sağlaması gerektiğini söyledi. Ebedinoğlu, “Esnafın ahenk sağlayabilmesi için, ayakta durabilmesi için altyapıya gereksinimi var fakat bu altyapı da parayla olabilen bir şey. Bunun için bakanlığın esnafa takviye vermesi gerekiyor. Mesela bakanlık, birkaç kişi çalıştıran ve ayakta durmaya çalışan esnaftan vergi almamalı. Yoksa esnaf bu altyapıyı kendi imkanlarıyla, ekonomik gücüyle sağlayamaz. Rekabet gücünü kaybeder ve kepenklerini kapatmak zorunda kalır” dedi.
Kaynak: Gazeteduvar
