Türkiye’de Covid-19’a karşı ‘adenovirüs’ formülüyle geliştirilen birinci aşının tüm varyantlara karşı uzun mühlet koruyuculuk sağlaması hedefleniyor. Faz-1 çalışması başlayan aşıyı geliştiren Ankara Kanser Araştırma Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Hakan Akbulut “Tasarımdaki farklılık, aşımızın çok güçlü ve muhafaza müddetinin uzun olmasını sağlıyor” dedi.
TÜBİTAK Covid-19 Türkiye Platformu’nca desteklenen 7 yerli aşı adayından Ankara Üniversitesi Kanser Araştırma Enstitüsü’nce geliştirilen aşının çalışmalarına, 17 Mart 2020’de başlandı. Enstitü Müdürü Prof. Dr. Hakan Akbulut öncülüğündeki 8 kişilik takım, ‘adenovirüs’ sistemiyle yerli aşıyı geliştirdi.
Laboratuvar ortamında üretimi yapılan aşının hayvan deneyleri muvaffakiyetle tamamlandı. Sıhhat Bakanlığı’nın müsaade vermesinin akabinde ağız ve burundan da uygulanabilen aşının Faz-1 çalışması 3 gün evvel Ankara Kent Hastanesi’nde başladı.
‘KESİN SONUÇ İNSANLARDA KULLANILDIKTAN SONRA
Aşıyı geliştiren Enstitü Müdürü Prof. Dr. Hakan Akbulut, geliştirdikleri aşının canlı olduğunu belirterek “Benzerleri var. Oxford Üniversitesi’nin geliştirdiği bir aşı var, tekrar ABD’de bir öteki firmanın geliştirdiği adenovirüs aşısı, bir de Sputnik aşısı var. Ülkemizde bu çeşit aşılar uygulanmıyor. Bizim aşımızın başka aşılardan bir farkı var.
Bilhassa bizim ülkemizde kullanılan mRNA ve inaktif aşılardan da çok farklı. Öncelikle canlı bir aşı. Daha kuvvetli bir bağışıklık karşılığı oluşturabilme potansiyeline sahip. Tasarımdaki farklılık, aşımızın çok güçlü ve müdafaa müddetinin uzun olmasını sağlıyor. Bunları laboratuvar çalışmalarına dayanarak söylüyoruz. Kesin sonucunu fakat insanlarda kullandıktan sonra öğrenebileceğiz” dedi.
‘CORONAVİRÜSÜN MUTASYONLARINI TANIDIK’
Akbulut, coronavirüsün mutasyonlarını da hesaba katarak aşıyı ürettiklerini belirterek, “Neden uzun mühlet bir müdafaa sağlayacak? Zira Mart 2020’de aşıyı tasarlarken evvel takım arkadaşlarımla birlikte coronavirüsün mutasyonlarını tanıdık. O tarihe kadar 15-17 tane mutasyon bildirilmişti ve literatürde yayınlanan bütün virüsleri toparladık.
Virüsün hangi bölgeleri mutasyona uğruyor, ileri de bizi bekleyen ne cins varyantlar olabilir, hesaplarını yaptık. Coronavirüste bir grip virüsüne benzeri olduğu için onun da bu biçimde mutasyona uğrayacağını iddia ettik ve evvelce hangi bölgelerden mutasyona uğrayabilir diye bir hesaplama yaptık.
Araştırmalarımızın sonucunda kimi bölgeler belirledik. Virüsün mutasyona uğrayabileceği sıcak noktaları saptadık ve ona nazaran oluşabilecek protein değişikliklerinin bilgisayar ortamında simülasyon yaptık. Bir manada doğal olarak virüsün izleyeceği yolu taklit ettik. İleride nerelerde mutasyon yapar, antijenik yapısını nasıl değiştirir, bunu evvelce belirlemeye çalıştık ve ona nazaran de aşımızı tasarladık” diye konuştu.
‘ACİL KULLANIM ONAYI GÜNDEME GELEBİLİR’
Akbulut, üretilen aşının uzun müddet muhafaza sağlayacağını fakat Faz-1 ve Faz-2 çalışmalarından elde edilen sonuçlarla kesinleşeceğini söyleyerek, şöyle konuştu:
“Hiç kimse insanlarda kullanmadan, denemeden bunun iki yıl ya da daha fazla koruyacağını sav edemez. Bunu söylemek zati sıkıntı. Lakin başka mevcut aşılar, bu formda tasarlanmadı. Onların uzun mühlet müdafaa sağlamayacağı en başından belirliydi. Zira, yeni bir varyant çıktığı vakit evvelki virüse karşı yapılmış aşıların tesirli olmayacağı bilimsel olarak bilinen bir şeydi. Lakin yeni varyantları kapsayacak halde şayet tasarım yaparsanız, o vakit bu talihiniz var.
Şayet, Faz-1 ve Faz-2 evresini geçersek çok kısa müddette bütün dünyada yaygın kullanım bahtı olabilecek bir aşı. Şu ana kadar bilinen tesirli 4 varyantı da hesaba kattık. Bizim yaptığımız bir tasarım ve tasarladığımız her şey laboratuvar ortamında ürettik ve hayvanlarda da denedik. En sonunda en güçlü olan, bağışıklık yanıtı oluşturan hangi tasarımsa onunla yolumuza devam edip, ve aşımızı geliştirdik. ‘İki yıl müdafaa sağlayan aşı geliyormuş’ deyip kimse öteki aşılarını yaptırmamazlık yapmasınlar.
Bizim aşımız şimdi Faz-1 kademesinde. Birinci çalışmanın sonuçlarını gördükten sonra Faz-2’ye geçeceğiz ve Faz-2’den sonra fakat elde edeceğimiz sonuçlara nazaran acil kullanım onayı gündeme gelebilir. Onun için biraz daha vakti var.”
‘AŞI BURUNDAN VE AĞIZDAN KULLANILABİLİYOR’
Karabulut, aşının bir öteki özelliğini de şöyle açıkladı: “Aşımızın bir öteki farklı tarafı da canlı aşı olduğu için, ağızdan ve burundan uygulama özelliğine sahip. Neden başka aşılar ağızdan ve burundan uygulanamıyor. MRNA aşıları yahut inaktif aşılar ve de protein aşılarını ağızdan verdiğiniz vakit, bunlar tükürükle ya da burundan uyguladığınız vakit burun salgılarıyla dışarı atılır.
Hücrenin içeri girebilmesi lazım, aşının tesirli olabilmesi için. Lakin kullandığımız adenovirüs zararsız bir virüs, herkesin karşılaştığı ve bağışık olduğu bir virüs. Adenovirüsler bugün için insanları pek hasta etmiyor. O nedenle de burundan ve ağızdan kullanılabiliyor.” Akbulut ayrıyeten Faz-1 çalışmalarında aşının coronavirüse yakalanmayıp aşı yaptırmamış 18-59 yaş ortasındaki gönüllülerde uygulanacağını belirtti. (DHA)
Kaynak: Sözcü
