ANKARA – CHP, ÂLÂ Parti, Saadet Partisi, Demokrat Parti, Gelecek Partisi ve DEVA Partisi’nin güçlendirilmiş parlamenter sistem tekliflerini ortaklaştırmak için yürüttüğü çalışma 14 Aralık’ta yapılacak toplantıyla tamamlanacak.
Yaklaşık 70 günlük çalışmanın sonunda hazırlanan rapor genel liderler tarafından incelenip ortak bir mutabakat metnine dönüşürse 6 önder tarafından kamuoyuna açıklanacak. Seçim sonrası parlamenter sisteme geçiş iradesini ortaya koyacak bu açıklamanın takvimine önderler karar verecek.
CHP Genel Lider Yardımcısı Muharrem Erkek, YETERLİ Parti Hukuk ve Adalet Siyasetleri Lideri Bahadır Fazilet, Saadet Partisi Seçim İşleri Lideri Bülent Kaya, Demokrat Parti Genel Lider Yardımcısı Bülent Şahinalp, Gelecek Partisi Seçim ve Hukuk İşleri Lideri Ayhan Sefer Üstün ile DEVA Partisi Hukuk ve Adalet Siyasetleri Lideri Mustafa Yeneroğlu’nun katıldığı parlamenter sistem çalışması eylül ayında başladı.
Eylül ayında iki görüşme yapan temsilciler ekim ayı başından itibaren TBMM’de bir ortaya gelerek belirlenen 5 ana mevzuda uzlaşı aradılar.
70 GÜNDE 5 BAŞLIKTA 100’E YAKIN HUSUS ELE ALINDI
Edinilen bilgiye nazaran 5 başlıkta 100’e yakın alt başlık yer alan çalışmada temel prensipleri içeren bir giriş kısmı olacak. Bu kısmı yasama, yürütme, yargı ve demokratik sistemin temel asılları kısımları izledi.
Çalışma, “Her mevzuda anlaşmadıkça hiçbir hususta anlaşmış değiliz” unsuru ile yürütüldü. Bu unsur kapsamında “orta yol” arayışları ile uzlaşma zorlandı.
CUMHURBAŞKANI 7 YILLIĞINA 1 SEFER SEÇİLECEK, YÜRÜTME MECLİS’TEN ÇIKACAK
Tek tek ele alınan kısımlarda bugüne kadar tüm başlıklarda uzlaşı sağlandı. Çalışmanın “yürütme” ve “yasama” hususlarına ele alınan başlıklara nazaran tarafsız cumhurbaşkanı 7 yıllık mühletle 1 sefer seçilecek, bir daha faal siyasete dönemeyecek.
Yürütme yetkisi Meclis’ten seçilecek başbakan ve belirleyeceği bakanlar konseyinde olacak. Bakanlar, başbakan tarafından belirlenecek, usulen cumhurbaşkanının bilgisine sunulacak. Cumhurbaşkanının geçmişte krizlere neden olan veto yetkisi olmayacak.
Hesap verebilir bir başbakan olması için Meclis kontrolü artacak. Bakanlar Heyeti zarurî kimi durumlarda OHAL ilan edebilecek, lakin OHAL KHK’sı çıkarma yetkisi olmayacak.
Parlamenter sistemi güçlendirmek hedefiyle “Yapıcı güvensizlik oyu” getirilecek. Hükümet kurmak kolay, yıkmak güç olacak. Meclis’in vazife mühleti 5 yıl olacak. Seçim barajı yüzde 3’e çekilecek. Seçimlerde yüzde 1 üzeri oy alan partilere hazine yardımı yapılacak.
Torba yasa uygulamasına son verilecek. Meclis İçtüzüğü yenilenerek komiteler münasebetiyle yasa yapma süreci güçlendirilecek.
HSK’YE NEŞTER, YARGIÇLARA COĞRAFİK TEMİNAT
Yargı başlığı altında uzlaşılan başlıklara nazaran HSK, Yargıçlar Şurası ve Savcılar Konseyi olarak ikiye ayrılacak.
Tarafsızlığı değer taşıyan Yargıçlar Kurulu’nda Adalet Bakanı ve müsteşar olmayacak. Lakin Savcılar Kurulu’na bakan ve müsteşar katılabilecek.
Hukukta silahların eşitliği prensibi gereği adliyelerde sav ve savunma makamı eşit hale getirilecek. Mahkeme salonlarında savcı ve avukat birebir hizada bulunacak. AYM’ye kişisel müracaat yolu güçlendirilecek.
Yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı kapsamında yargıçlara coğrafik teminat gelecek.
BASIN ÖZGÜRLÜĞÜ İÇİN ÖZEL DÜZENLEMELER
Çalışmayı yürüten temsilcilerin “torba bölüm” olarak nitelendirdiği “demokratik sistemin temel esasları” başlıklı 5. kısım “temel hak ve hürriyetler” ile “kamu yönetimi” olmak üzere 2 kısım halinde ele alındı.
Temel hak ve hürriyetler kısmında fikir ve söz hürriyeti, toplantı ve şov yürüyüşü hakkı, basın özgürlüğü, çevresel haklar, bayan hakları, sivil toplumun güçlendirilmesi başlıkları ele alındı.
Basın özgürlüğü kısmında uzlaşılan mevzulara nazaran, RTÜK’ün misyonunu bağımsız ve tarafsız olarak yerine getirebilmesi için yasal ve yapısal değişiklikler yapılacak. RTÜK’te çoğulcu yapı için üyeler TBMM tarafından nitelikli çoğunlukla seçilecek.
Basınla ilgili mevzuat AYM, AİHM içtihadı doğrultusunda tekrar düzenlenecek. Anadolu Ajansı bağımsızlık ve tarafsızlık temellerine nazaran yine yapılandırılacak.
Keyfi akreditasyon kararları engellenecek. Basın kartları verilmesinde meslek kuruluşlarının belirleyici olması sağlanacak.
Medya sahipliği ve finansmanı şeffaf hale getirilecek. Basında monopol ve kartel oluşmaması, medya kuruluşlarının denetlenmesi maksadıyla Rekabet Kurumu’na resen inceleme yetkisi verilecek.
UZLAŞMAKTA ZORLANILAN HUSUSLARDA ORTA YOL ARAYIŞI
Temel haklar alanında bayan hak ve özgürlükleri konusu da çalışılan kıymetli başlıklardan oldu. Buna nazaran kız çocuklarının eğitime ulaşmasının önündeki tüm pürüzlerin kaldırılması için çalışılacak.
Eğitim müfredatında ilkokul 5. sınıftan itibaren insan hakları ve bayan erkek eşitliği dersleri konulacak. Lakin 6 siyasi partinin bayan kotası ve İstanbul Kontratı konusunda farklı görüşleri bulunuyor.
Bayan kotası konusunda, “Adaletli bir çalışma hayatı için bayanların teminatlı çalışma, eşit işe eşit fiyat, iş özel ömür istikrarının kurulması tarafında memleketler arası standartlar doğrultusunda gerekli düzenlemeler yapılacak. Toplumun ve hayatın her alanında tüm karar alma düzeneklerinde, kadın-erkek eşitliğini sağlamak ve korumak öncelikli bir devlet siyaseti haline getirilecek. Bu mevzuda yasal, yapısal düzenlemeler yapılacak” sözleri ile uzlaşma sağlandı.
Hazırlanan metinde İstanbul Kontratı sözü de geçmedi, fakat, kimi çekinceler dikkate alınarak “Kadına yönelik şiddetle faal halde çaba edilecektir. Şiddetin önlenmesi ismine memleketler arası kontratlar ve ulusal mevzuattaki kararlar faal biçimde uygulanacaktır” tabirine yer verildi.
Siyasi parti temsilcileri uzlaşma arayışını, “Masaya tahlil üretmek için oturuyorsan tahlil bulursun. Bunlar orta yol bulacağımız konular” değerlendirmesinde bulundu.
SON TOPLANTIDA KAMU İDARESİ ELE ALINDI: KAYYIMA SON VERİLECEK, MÜLAKAT KALKACAK
6 partinin sistem çalışmasının son toplantısında kamu idaresi kapsamında lokal idareler üzerinde duruldu.
Edinilen bilgiye nazaran kamu kontrolünün şeffaflığı, hiçbir kurumun Sayıştay kontrolü dışında kalmaması bahislerinde anlaşıldı. Kamuda işe alımlarda yazılı imtihanın temel olması da uzlaşılan başlıklar ortasında yer aldı.
Son toplantıda lokal idarelerin güçlendirilmesi de özel olarak ele alındı. Buna nazaran merkezi yönetim ile lokal idarelerin farklı partilerde olması durumunda yetkilerin kısıtlanmayacağı, merkezi yönetimin vesayet oluşturmayacağı bir sistem kurulacak.
Mahallî idarelerin mali gelirlerinin artırılması, belediye hizmetlerinin daha aktif ve verimli olması için gerekli mali yapı oluşturulacak. Merkezi yönetimin vesayet kurma yetkisi ortadan kaldırılacak.
Lokal idarelere İçişleri Bakanı oluruyla kayyım atanması uygulamasına son verilecek. Belediye liderleri yalnızca vazifesi ile ilgili hatalarda mahkeme tarafından karar alındığında, hakkında bir kabahatle ilgili kesin karar olduğunda misyondan alınabilecek. Bu durumda da yerine belediye meclisinden yeni lider seçilecek.
3 BAŞLIK KALDI, 14 ARALIK’TA NOKTA KONULACAK
6 parti 14 Aralık’ta yapacağı son toplantıda üniversitelerin yapısı, siyasi etik ve BDDK, SPK, EPDK üzere üst şuraların yapısını ele alacak.
Bu mevzularda da uzlaşma sağlandıktan sonra bugüne kadar yapılan görüşmeler sonucunda ortaya çıkan metin üzerinde redaksiyon yapılacak. Böylelikle yaklaşık 70 gündür süren çalışma tamamlanmış olacak.
ORTAK AÇIKLAMA BEKLENİYOR, TAKVİME ÖNDERLER KARAR VERECEK
Hazırlanan rapor parti temsilcileri tarafından genel liderlere sunulacak. Genel liderler 6 partinin hukuk liderinin çalışmasını inceledikten sonra ortak mutabakat metnine “olur” verirse birlikte açıklama yapılması bekleniyor.
Çalışma içinde yer alan parti temsilcileri, 6 önderin bir ortada açıklama yapma planı için, “Bu olursa, 6 muhalefet partisi seçim sonrasına dair parlamenter sisteme geçiş iradesini ortaya koymuş, bu geçişle ilgili kamuoyuna kelam vermiş olacak. Beklentimiz bu yönde” değerlendirmesi yapıyor.
Lakin bu açıklamanın vakti için bir takvim verilemiyor. Önderlerin tarihe siyaset gündemi, stratejisi ve programlarına nazaran karar vereceği tabir ediliyor.
ALTILI MASA GEÇİŞ SÜRECİNİ DE ÇALIŞABİLİR
Parlamenter sistem teklifinde uzlaşma sağlandıktan sonra bu defa birebir grubun “geçiş süreci” olarak tabir edilen seçim sonrası planlamanın ortaya konulması için ek çalışma yapılması bekleniyor. Bu hususta kararı da başkanlar verecek.
Kaynak: Gazeteduvar
