Ogün Akkaya
ANKARA- Koç Üniversitesi-TÜSİAD Ekonomik Araştırma Forumu, (EAF) “2022’ye Girerken Türkiye Ekonomisi” başlıklı paneli çevrimiçi olarak gerçekleştirdi.
Hande Demirel’in moderasyonunu yaptığı panelde TÜSİAD İdare Heyeti Lideri Simone Kaslowski’nin yanı sıra konuşmacı olarak ekonomistler Cevdet Akçay, Sevda Demiralp, Gizem Öztok Altınsaç, Uğur Gürses, Ege Cansen ve Hakan Kara yer aldı.
‘BU SÜREÇ NE KADAR SÜRDÜRÜLEBİLİR?’
TÜSİAD İdare Heyeti Lideri Kaslowski’nin açış konuşmasının akabinde panelin birinci kısmında konuşan Ege Cansen yazdığı yazılarında Türkiye iktisadını ‘dış borçkolik’ olarak tanımladığını belirtti. ‘Aynı alkolik üzere Türk iktisadı dış borçkoliktir’ diyen Cansen şunları söyledi: “Dış borç bulamadığımız için iktisat krize gitmiştir. Yaşadığımız tablonun temelinde yatan hadise budur. Geçmişte de baktığımız buna misal bu şiddet midir değil midir onları kıyaslamak kolay değil. Lakin bu türlü şiddetli krizler, Türk lirasının kıymet kaybı, enflasyonun artması üzere bütün geçmişte yaşadığımız hadiselerin hepsinin kök sebebi birebirdir. Türk iktisadı dış borçkoliktir. Dış borcu bulamadığı vakit krize girer. İki yıldır bulamıyor. Zar sıkıntı. Meskendeki şişelerin sonunu içen alkolik üzere oradan buradan topladıklarını içerek yönetim etmeye çalışıyor ancak sonunda hiçbir şey kalmadı.
‘TÜRKİYE’DEKİ ENFLASYONUN SEBEBİ TÜRK LİRASININ BEDEL KAYBIDIR’
Türkiye tarihinde yaşanan krizlere verilen reaksiyonlardan birinin de IMF ile muahedeye gidilmesi olduğunu belirten Cansen kelamlarına şöyle devam etti: “Bugünkü hükümet IMF’ye gitmem” kompleksine girdi. Haklıydı, haksızdı başka husus. Bu sefer de gidilmiyor esasen. O vakit nereden döviz bulacağız. Biz de devamlı söylüyorduk; Bu sıcak dövizle değil, ihracat artışıyla gelen dövizle döviz noksanımızı giderelim. Döviz arzı artınca da ‘bir ölçü sonra döviz fiyatları stabilize olur’ deniyordu. Bu tabi sıkıntı bir süreç, uzun sürecek bir süreç. Paldır küldür yapılacak bir süreç değil. Bir kadro çılgınlıklar da yapıldı. Türkiye’deki faiz ve enflasyon ortasında direkt ilgi yoktur. Türkiye’deki enflasyonun sebebi; devalüasyon yahut Türk lirasının paha kaybıdır. Çok garip bir şey çıktı ortaya, ‘faizi indirince enflasyon da iner’ üzere. İnadına inadına faiz indirince de inadına döviz fiyatları patladı gitti. Aslında Naci Ağbal geldiğinde faizleri arttırıp doları bir lira oranında geri çekmişti fakat Cumhurbaşkanlığı ‘Ben bu siyasetten gitmek istemiyorum’ dedi. Yani ne kadar zıtlığa gitmek mümkünse, kediyi üzerimize sıçratmak için ne yapılması gerekiyorsa yapıldı. İhracat artışı ile dövizin bollaşması en azından arzının talebinden yüksek hale gelmesi konusu zorlaştı. Bugünkü döviz talebi daha çok tasavvufçunun döviz almasından doğuyor.”
Cansen kelamlarını, “Zorlu bir sürece girdik. Daha ileri baktığımız vakit Türk lirasının artık Türk iktisadını taşıyamayacak hale geldiği kanaatindeyim. Türk lirasından herhalde daha istikrarlı devam etmek için bir biçimde vazgeçeceğiz. Euro’ya bağlanmak üzere. Türk lirası, Türk iktisadını bu açık iktisatta taşıyamıyor. Türk iktisadı çift paralı oldu. Her bahiste iki para birden kullanılınca bildiğimiz hiçbir teori çalışmıyor” diyerek tamamladı.
‘CARİ FAZLA İLE HER ŞEYİN DERMANI BULUNACAK ÜZERE BİR FİKİR VAR’
Prof. Dr. Cevdet Akçay da konuşmasında şu değerlendirmeleri yaptı: “Model takıntısı ile yola çıkıldı ve bundan vazgeçilmiyor. Yanlış maksat kovalanıyor. Arzda örnek ülke ilanları ortaya giriyor Çin, Güney Kore üzere. Bu çok sakıncalı. İnsan istatiksel olgulardan yanlış nedensellikler çıkarıp zihnini rahatlatmaya çok yatkın. Bu yola saptığı vakit ise meçhullüğü zihninde yok ediyor lakin gerçeklikten uzaklaşıyor. Çok makûs bir efor bu. Hayat ve bilhassa büyüme çok komplike. Bu türlü kolaylıklar kaldıramayacak kadar komplike bir süreç ve ben bununla alakalı bir fikirleri olduğu kanaatinde değilim. Bize şimdi ‘model’ diye bir şey sunulmuş değil. Saray’dan bir başdanışmanın dokümanı çıktı. İçinde hiçbir şey yok. Bırakın modeli, çerçeve diye bile algılayabileceğiniz bir şey yok. Daha kötüsü içinde yanlışlar var. İlişkilendirme ve data yanlışları var. Hala karanlıktayız. Bir cari fazla sevdası var. Cari fazla ile her şeyin devası bulunacak üzere bir niyet var. Ben bunun da çok yanlış buluyorum.”
‘TÜRK LİRASINI BEDELLİ KILAMADIĞIMIZ İÇİN YENİ ESERLERLE GETİRİYİ ARTIRMAYA ÇALIŞIYORUZ’
TÜSİAD Başekonomisti Gizem Öztok Altınsaç ise “Elbette ki bir model olmadığı üzere istek edilen mevzu eylüle geldiğimizde faiz düşüşü isteniyordu ve buna çerçeve çizilmek muhtaçlığı doğdu. Hasebiyle birinci başta çekirdek enflasyon kullanıldı iki ay bunu konuştuk. İki ay Türkiye ile hiçbir ilgisi olmayan Çin ve Kore’yi konuştuk. İki ay sonra ise sistem daima tıkandığı için yeni bir eseri konuşacağız yahut sistemi idame ettirmek ismine atılacak yeni bir regülasyon konuşuyor olacağız. Aslında burada yapılan şey düşük faiz istek ediliyor ve buna çerçeve çizme çabası” dedi.
Altınsaç sunumuna şöyle devam etti: “Dönem periyot merkez bankasının açık bir biçimde müdahalesini, kimi devirler de kamunun daha örtük müdahalesinin sonucu ile burada duruyoruz. Artık ne olacak? Bir sonraki devir enflasyon muhafazalı mevduat mı verecek. Yeni bir eser daha gelecek sisteme. Varolan sistemde faizle Türk Lirasını bedelli kılamadığımız için yeni eserlerle getiriyi artırmaya çalışıyoruz. Bu bir kural işi. Enflasyon 36’yı geçmiş 50’ye giderken TL mevduatınızın buralarda kalması mümkün değil. Biz ilerleyen vadede bunu idame ettirmek ismine birçok adım atacağız.”
‘TÜRKİYE’NİN BÜTÜN KISSASI SERMAYE AKIMLARI ÜZERİNDE SÖRF YAPMAKTI’
İktisat müellifi Uğur Gürses Türkiye’nin enflasyonu indirmek için gayret sarfetmediğini söyledi, “Sadece bol para periyodu vardı ve buna devam etti. Kimse masadan içkileri kaldırmadı, parti devam etsin istedi. Siyasetçilerin güzeline gitti bu zira seçim kazandılar” yorumunu yaptı.
’Türkiye’nin bütün kıssası sermaye akımları üzerinde sörf yapmaktı’ diyen Gürses şunları söyledi: “Bu periyotta ıslahatlar yapılabilirdi. Enflasyonu önemli halde aşağıya indirip, uzun vadede faizlerin çok daha düşük bir düzeyde olması sağlanabilirdi. Pandemi devrinde bol sermayenin aktığı devirde Türkiye bundan hisse da alabilirdi. Bilhassa kısa vadeli sermayelerin üzerinde sörf yapmış bir iktidarın çıkıp ‘Sıcak para çok makûs. Biz artık ulusal bir iktisat siyaseti izliyoruz’ demesini de ayrıyeten eğlenceli buluyorum. Türkiye sermaye akımları kesildikten sonra evre etap bilhassa 2018’den sonra daha da süratli bir formda hem uzun vadeli sermaye esasen kısılıyordu. Gayrimenkul dışındaki direkt yatırımlar sıfıra geldi birkaç sene içerisinde. Merkez Bankası siyasetleri, para siyaseti sebebiyle de ne olduğu aşikâr olmayan siyasetler ile bir arada, Türkiye kısa vadeli sermayeyi de kaybetti. En berbatı şu Türkiye’deki bütün krizlerin ana uğraşı vatandaşın oyuna girmesidir. Bu sefer vatandaş oyuna itildi. Vatandaşın oyuna girmesi, kendi parasından kaçıp, yabancı paraya girmesi demek. Son periyotta giderek bankacılık sisteminden de çıkmaya başladı.” dedi.
‘ENFLASYON DÜŞÜRÜLMEDEN FAİZ İNDİRİMİNE GİDİLMESİ GETİRİSİ GİDEREK AZALAN BİR TERCİH’
Prof. Dr. Selva Demiralp Türkiye iktisadının geldiği noktanın temel iktisat prensiplerinin öngörülerinden çok da farklı olmadığını belirtti: “Hastalığı, ilacını, tedavisini biliyoruz. Münasebetiyle şayet tekrar klasik tedaviye geçersek, düzlüğe çıkabileceğimiz konusunda benim en ufak bir kuşkum yok” diye konuştu. İktisada dair sıkıntıların uzunca bir müddettir konuşulduğunu söyleyen Demiralp “Türkiye iktisadı uzun bir müddettir enflasyon kıymetine bir büyüme tercihi ortaya koyuyor lakin bizim de sık sık lisana getirdiğimiz, enflasyon düşürülmeden faiz indirimine gidilmesi, getirisi giderek azalan, bir noktadan sonrada bilakis dönen bir tercih.”
Yüksek faizin bir siyaset modeli ya da tercihi olmadığını aktaran Demiralp “Yüksek faiz, kalıcı olarak düşük faize giden ön şarttır. Yüksek faizden kaçmaya çalışmak ve enflasyonu göz arkası etmek daha yüksek faiz olarak geri döner ki şu anda gözlenen de budur” dedi.
‘ENFLASYON DÜNYADA DA SORUN FAKAT TÜRKİYE’DE BİR BAŞKA’
Son sunumu gerçekleştiren Hakan Kara ise enflasyonun global tarafına değindi. 2022 yılının en değerli risklerinin başında beklenenden yüksek enflasyon olduğunu söyledi, “Enflasyonun bütün dünyada sorun lakin Türkiye’de bir öbür problem” dedi. Enflasyonda öngörülebilirliğin tarih olarak düşük seviyede olduğunu belirten Kara, Merkez Bankası’nın iddialarının iki katından fazla enflasyon gerçekleştiğini anlattı.
Kaynak: Gazeteduvar
