ANKARA – Kadir Has Üniversitesi’nin Prof. Mustafa Aydın koordinatörlüğünde 2010 yılından beri sistemli olarak hazırladığı Türkiye Eğilimleri – 2021 yılı Araştırması’nın sonuçları kamuoyuyla paylaşıldı. 23 Ekim-5 Kasım 2021 devrini kapsayan, 26 vilayette kent merkezlerinde ikamet eden 18 yaş ve üzeri 1000 kişi ile görüşme sonucu elde edilen datalar ışığında rapor; kimliklerden seçimlere, etnik münasebetlerden, terör ve güvenliğe, iktisada, korona virüsüne bakışa dek çok geniş bir yelpazede Türkiye’de toplumun nabzını tutuyor.
‘SİYASAL İSLAMCI TABAN DÜŞÜŞTE’
Rapora nazaran, Türk halkının siyasi yelpazedeki yeri yüklü olarak (yüzde 27,5) muhafazakâr. Bu kümesi yüzde 19,9 ile milliyetçiler, yüzde 19,2 ile Kemalistler, yüzde 9 ile siyasal İslamcılar ve yüzde 8,3 ile toplumsal demokratlar izliyor. Apolitik kesimde ise geçtiğimiz yıla nazaran (yüzde 5,9) değerli bir azalma var (yüzde 1,9).
Prof. Aydın, “İttifakların tabanını oluşturan tabanlara bir ortada baktığımızda, kendisine muhafazakâr ve dindar/siyasal İslamcı olarak tanımlayanların toplamı yüzde 36,5’a düşmüş durumda” diyor.
Türkiye halkının siyasi yelpazedeki yerinde muhafazakarlarda ve Kemalistlerde bir tırmanış gözlemlenirken, siyasal İslamcılarda 2019 yılından itibaren bir gerileme kaydediliyor.
Etnik yapı açısından halkın yüzde 88,6’sı kendisini Türk olarak tanımlarken, kendisini Kürt olarak söz eden kesim yüzde 8’lik bir hisseye sahip. Çocukken aile içinde konuşulan lisanda yüzde 93,6 ile Türkçe ve yüzde 7’lik oran ile Kürtçe de etnisiteye dair sayılarla örtüşüyor.
Halkın yüzde 82,7’si kendisini Müslüman olarak belirtirken, bu oran geçtiğimiz sene yüzde 75,8 idi.
Dindarlık açısından da toplumda yüzde 58’lik oran ile “orta dindarlık” tartıda olup, bu kesim yüklü olarak CHP seçmenlerinden oluşuyor. Çok dindar olarak söz eden kesim ise yüzde 29 oranında olup AK Parti seçmeni. Yaş arttıkça dindarlık seviyesinin tabir edilmesinde bir artış gözlemleniyor. Düşük dindarlık tabanı ise çoklukla HDP seçmeni ortasında ağırlaşıyor.
Araştırmaya nazaran; toplumun yüzde 41’i “namaz kılmadığını” söz ediyor. Tüm vakit namaz kılanların oranı ise yüzde 21. Toplum içinde kendisini çok dindar olarak tanımlayanlar yüzde 29,5’luk, hiç dindar olarak görmeyenler ise yüzde 12,5’luk bir orana sahip.
İKTİSAT EN KIYMETLİ SORUN GÖRÜLÜYOR
Toplumun yarısı (yüzde 51,3) parlamento ve seçimlerle uğraşmak zorunda kalmayan güçlü bir öndere sahip olmaktan yana. Demokratik siyasal sistemle idare de tıpkı formda toplumun yüzde 55,3’ünün talebi. Hasebiyle bu iki sistem ortasında toplum ikiye bölünmüş durumda.
Türkiye’nin gündemindeki en değerli sorun iktisatta yaşanan meseleler olarak görülürken (yüzde 22,7) bu husustaki kaygılarda geçmiş seneye nazaran (yüzde 12,3) önemli bir artış kelam konusu. İkinci öncelikli problem olarak mülteciler (yüzde 17,9) görülürken, onu korona virüsü salgını (yüzde 15,8) takip ediyor.
Coğrafik bölgeler bazında bakıldığında korona virüsü salgını Ege bölgesi ve Marmara bölgesinin bir numaralı sorun iken, ekonomik problemler İç Anadolu bölgesi ve Akdeniz bölgesinin gündeminde; mülteciler ise Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgesindeki vatandaşların temel problemlerinin başında görülüyor. Terör ise, yalnızca Karadeniz bölgesindeki vatandaşlar açısından Türkiye’nin en büyük sorunu kabul ediliyor.
Raporun her sene ölçtüğü değerli bir bilgi olarak “kurumlara inanç derecesi”nde ise, tüm kurumlara olan itimat bir evvelki yıla nazaran artış seyrediyor ve güvenlik güçleri (polis, jandarma, TSK) birinci üç sırada yer alıyor.
‘AK PARTİ-MHP CUMHURBAŞKANLIĞINA, CHP-HDP JANDARMAYA GÜVENİYOR’
Seçmen bazında ise, AK Parti ve MHP seçmeni ortasında en çok Cumhurbaşkanlığına inanç duyulurken, CHP ve HDP seçmeninde Jandarma, YETERLİ Parti seçmeninde ise polise duyulan itimat öne çıkıyor.
Tüm parti seçmenleri, oy verdiği partiyi giderek daha fazla başarılı buluyor ve kendi partisinin başkanını geçen seneye nazaran daha fazla onaylıyor. Bu durum, Prof. Aydın’a nazaran, seçmenlerde derin bir kutuplaşma olduğunu ve oy verme eğilimlerinin konsolide olduğunu gösteriyor. Yani, seçimin bugün olması durumunda seçmenlerde oy tercihleri konusunda net bir duruş kelam konusu.
AYDIN: SEÇİM ATMOSFERİNE GİRİLDİ
En başarılı bulunan siyasi parti başkanı Recep Tayyip Erdoğan (yüzde 43,3) iken, onu Kemal Kılıçdaroğlu (yüzde 29,2), Devlet Bahçeli (yüzde 28) ve Meral Akşener (yüzde 23,5) izliyor. Geçtiğimiz seneye nazaran Kılıçdaroğlu, onaylanma açısından kendi tabanında yüzde 16’lık (yüzde 63,6’dan 79,7’ye) bir artış sergiliyor.
“CHP seçmeni kendi parti önderini eleştirme eğiliminde olsa da, bu sayılar bir seçim atmosferine girildiğini gösteriyor,” diyor Prof. Aydın.
Halkın yüzde 40’ı ise Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı destekliyor. Bu oran AK Partililer ortasında yüzde 80, MHP’liler ortasında yüzde 54,3, CHP’liler seviyesinde ise yüzde 7,7.
Ülkenin siyasi idare üslubu tercihi ise halkı ikiye bölen bir bahis olarak karşımıza çıkıyor. Yüzde 55,7’lik kesim Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nden yana iken, yüzde 44,3’lük kesim parlamenter demokrasi yanlısı. CHP’nin içinde yüzde 24,6’lık bir kısmın Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemini desteklemesi ise, Prof. Aydın’a nazaran, bu hususta CHP’nin kendi tabanını gereğince ikna edemediğine işaret.
“Parti seçmen tabanları büyük oranda konsolide olmuş durumda. Muhalefet partilerinin bu noktadan sonra yapması gereken kararsız seçmeni ikna edecek bir program oluşturması ve kendi seçmen kitlesini Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi üzere kritik mevzularda ikna etmesi. Cumhur İttifakı’nın ise oy oranını muhafazası iktisat idaresine bağlı,” diye ekliyor Prof. Aydın.
‘MUHALEFET KARARSIZLARA EĞİLMELİ’
AK Partililerin ve MHP’lilerin yüzde 88’i Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ni destekliyor; CHP’lilerin ise yüzde 75,4’ü, ÂLÂ Partililerin yüzde 73,6’sı, HDP’lilerin de yüzde 73,2’si parlamenter demokrasiden yana.
Halkın yüzde 40’ı siyasal kutuplaşma olduğunu düşünürken, bu oran geçtiğimiz sene yüzde 55,6 idi. Kutuplaşmanın ekseni ise ekseriyetle laik-dindar, sağcı-solcu ve zengin-fakir ortasında görülüyor.
Hükümet icraat ve siyasetlerine ait değerlendirmede en çok dayanak koronavirüsle gayret ve ulaşım hizmetlerinde verilirken, en son sırada iktisat ve eğitim siyasetleri yer alıyor.
Halkın yüzde 64,5’u ise erken seçimi gerekli görmüyor. Lakin bugün seçim olsa iştirakçilerin yüzde 35.9’u AK Parti’ye, yüzde 24,6’sı CHP’ye, yüzde 9,7’si MHP’ye, yüzde 9,4’ü YETERLİ Parti’ye, yüzde 9’u ise HDP’ye oy vereceğini açıklıyor. Bugün seçim olsa “kesinlikle oy vermem” denilen partiler ortasında ise yüzde 44,2 ile HDP başı çekerken, onu yüzde 21,3 ile AK Parti izliyor. İktidar bloku ile muhalefet ortasında seçmen dayanağında birbirine çok yakın bir toplam göze çarpıyor.
“Burada sonucu belirleyecek olan oy vermeyecekler ve kararsız olanlardır. Muhalefetin o bölüme eğilmesi gerekli,” diyor Prof. Aydın.
İştirakçilerin yüzde 38,8’i ise siyasi partilerin kendi parti önderlerini cumhurbaşkanlığı seçiminde aday göstermesinden yana. İttifak durumunda ise partilerden birinin önderinin aday gösterilmesini savunanlar yüzde 24 seviyesinde. İkinci çeşitte ise Erdoğan-Kılıçdaroğlu ve Erdoğan-Akşener tercihi sırasıyla yüzde 14,9 ve yüzde 14,5 ile ön sırada.
‘AK PARTİLİLERİN EN ÇOK İSTEMEDİĞİ RAKİP İMAMOĞLU’
“AK Parti seçmeni Erdoğan karşısında en az Ekrem İmamoğlu’nu görmek istiyorlar. Bu da en çok ondan tehdit algılaması aldıklarını gösteriyor. ÂLÂ Parti seçmeninin ise yüzde 63’lük bölümü kendi parti önderlerini Erdoğan karşısında görmek isterken, CHP seçmeninin yüzde 28,8’lik kesiti Kılıçdaroğlu-Erdoğan kapışması görmek isterken, onun dışındaki kesim dağılmış durumda” diyor Prof. Aydın.
İktisat alanındaki bilgilere bakıldığında ise, “kendimi / ailemi geçindiremiyorum” diyenlerin oranı yüzde 57,2 iken, yüzde 45,8 borçlarının düzeyinden telaş duyuyor. Türkiye’de yakın periyotta yaşanan ekonomik zorlukların temel nedeni olarak ise yüzde 20,7 ile “faizlerin yüksekliği” görülürken, onu “yüksek dış borçlanma” (yüzde 14,8) ve “göçmenler / mülteciler” (yüzde 14,4) izliyor. Hükümetin iktisat siyasetlerini başarılı bulma derecesinde ise (yüzde 40,8) bir artış trendi devam ediyor.
Kadir Has Üniversitesi’nden iktisat kısmı profesörü Osman Zaim, Gazete Duvar’a yaptığı açıklamada şunları söyledi: “Faizler konusunda Cumhurbaşkanlığı makamının ikna ediciliği çok yüksek. Zira faiz-enflasyon üzerinden bağlantı kurarak, yüksek enflasyon olduğu sürece alım gücünüz düşmektedir diyor ve algılar bu halde yönetiliyor. Bu ikna gücü de kendi tabanı üzerinde değerli bir yer tutuyor. Lakin bir yandan da pandemi devrinde direkt hibelerle yapılacak yardımlar yapılmadı ve beşerler büyük bir borç yükü altına girdi. Anket yapıldığı periyot bu geri ödemelerin yapılmaya başlandığı periyottu. Esnaf ve hanehalkı banka borcu ve kredi kartı borç yükü altında ezilmekteydi.”
Tıpkı biçimde hükümetin dış siyasetini başarılı bulma derecesi de geçen sene yüzde 46,5 iken bu sene yüze 50,6’ya ulaştı. Türkiye’nin dış siyasette en çok Müslüman ülkelerle (yüzde 17,5), ardından Rusya ile (yüzde 16,4) ve Türkî cumhuriyetlerle (yüzde 14,1) işbirliği yapması gerektiği söylenirken, yüzde 10’luk kesim de yalnız hareket etme yanlısı.
‘AB ÜYELİĞİNİ EN FAZLA AK PARTİLİLER İSTİYOR’
Ülkelerin Türkiye için tehdit oluşturma algısına bakıldığında en büyük üç tehdit Ermenistan, İsrail ve ABD’den geliyor. En yakın müttefiklere dair algı ise yıllardan beri değişmiyor: Azerbaycan, KKTC ve Gürcistan.
Halkın yüzde 58,4’ü AB üyeliğini desteklerken, bu alanda yıllar içerisinde bir artış kelam konusu. En fazla dayanak ise yüzde 64,5 ile AK Parti seçmeninden geliyor ve onu yüzde 59,7 ile CHP seçmeni izliyor.
Halkın yüzde 58’i Türkiye’nin NATO üyeliğini destekliyor. Lakin halkın yüzde 38’i hükümetin Suriye siyasetlerini başarısız buluyor. Bu oran geçtiğimiz yıllara nazaran en yüksek düzeyine ulaşmış durumda. Halkın yüzde 47,9’u Suriye’de Esad hükümeti ile görüşmeye karşı.
Halkın üçte biri Türkiye’nin hudut ötesi operasyonlarını desteklerken, halkın yüzde 68,9’u göçmenlerden mutlu değil. “Fiili bir operasyon olduğunda halkın dayanağı birinci basamakta artıyor, üç-dört ay içerisinde ise bu takviye geriliyor,” diye açıklıyor Prof. Aydın.
“Sığınmacıların ucuz ve kaçak işgücü ile işsizliğe neden oldukları, asayişi bozdukları ve ülkenin kısıtlı imkanlarını tükettikleri” savları ise, en önemli üç temel tasa kaynağı. Halkın yüzde 78,8’i güvenlik kurallarının sağlanması koşuluyla Suriyeli sığınmacıların ülkelerine döneceğini düşünüyor.
‘KÜRT SIKINTISININ TAHLİLİ SİYASİ OLMALI’
Hükümetin Kürt sıkıntısına yönelik siyasetlerini başarısız bulanların oranı geçen yıldan (yüzde 23,1) bu seneye önemli oranda artarken (yüzde 37,7), HDP’nin Kürt halkını temsil edemediğini düşünenlerin oranı da bir sene içerisinde yüzde 35,4’ten yüzde 51,5’e yükseliyor. “Sadece Türk kökenliler değil, Kürt kökenliler ortasında da HDP’nin temsiliyeti konusunda bir düşüş var,” diyor Prof. Aydın.
Türkiye’deki terör meselesinin tahlili için ise en tesirli yol yüzde 27,7 ile siyasi, yüzde 26,6 ile askeri tahliller olarak görülüyor. Kürt kökenliler ve toplumsal demokratlar siyasi tahlilleri daha çok savunurken, askeri metotları destekleyenler yüklü olarak siyasal İslamcılar, milliyetçiler ve muhafazakârlar ortasında tespit ediliyor.
İştirakçilerin yüzde 67,5’i, Türkiye’nin bölünme tehlikesi altında olmadığını düşünüyor.
Rapor’a nazaran; kendine benzemeyenle komşu olma isteğinde önemli bir düşüş var. Bir Kürt’le komşu olmak isteyenler yüzde 29,1 iken, iştirakçilerin yalnızca yüzde 16,8’i bir Arap’la, yüzde 11,1’i bir Rum’la, yüzde 9,1’i de bir Ermeni ile komşu olmayı istiyor. İştirakçilerin yalnızca yüzde 8,1’i bir ateistle komşu olmayı kabullenirken, lakin on bireyden biri Hıristiyan komşu istiyor.
Yalnızca yüzde 6,4’lük bir dilim eşcinsel komşuyu sorun olarak görmezken, sığınmacı/mülteci komşuyu fakat on şahıstan biri kabulleniyor. Çocuğunun evlenmesini istemediği bireyler ortasında mülteci/sığınmacılar, gayrimüslimler, dindar olmayanlar ön sırada.
Raporun tahminen de en enteresan verisi ise, iktidar bloku seçmeninde memnunluk oranının yüzde 80’lere varmışken, muhalefet partilerinde bu oranın yüzde 40’lar seviyesinde seyretmesi. Rapor, bir açıdan mutluluğun da “politik” olduğunu ortaya koymuş oldu.
Rapora erişim için: https://www.khas.edu.tr/sites/khas.edu.tr/files/inline-files/turkiye-egilimleri-web-basin.pdf
Kaynak: Gazeteduvar
