Türk Tabipleri Birliği (TTB) Etik Şurası tarafından yapılan açıklamada “Toplum sıhhatinin korunması ortak prensibinin gereği olarak aşının zarurî kılınması imkanlıdır. Öncelikle bu düzenleme açık, anlaşılabilir ve belirli ölçütlere uygun bir yasal çerçeve ile yapılmalıdır” denildi.
Türk Tabipleri Birliği (TTB), ‘zorunlu aşı uygulaması’ hakkında etik konsey görüşünü paylaştı. TTB’nin açıklamasında şu tabirler yer aldı:
* Bulaşıcı hastalıklar ve bunlara bağlı salgınlar insanlık tarihi kadar eskidir. Salgınlar yol açtıkları kitlesel hastalık durumu ve vefatlar nedeniyle bireyler ve toplumları derinden etkileyerek siyasi, ekonomik, kültürel yapılarda değişiklikler yaratmıştır.
“BENZER SALGINLARA HAZIRLIKLI OLMAMIZI GEREKTİRİYOR”
* Tarihi süreç içinde bakıldığında tarım ihtilalinin gerçekleşmesi sonrası yerleşik yaşama geçilmesi, hayvanların evcilleştirilerek onlarla yakın temas içine girilmesi üzere nedenlerle mikroorganizmalar ile artan yakın münasebet sonucu bulaşların ve salgınların arttığı görülmektedir. Günümüzde ise kapitalizmin çevreyi ve farklı tipleri sömürüsü, insanın tabiata yırtıcı müdahalesi ile ekolojik istikrarın ve ekosistemlerin bozulması ve eşitsizliklerin artmasının bugün yaşanmakta olan pandeminin en kıymetli nedenleri ortasında yer alması, emsal salgınlara hazırlıklı olmamızı gerektirmektedir.
* Kelam konusu hastalıklarla gayrette ise esirgeyici hekimlik yaklaşımları her vakit çok kıymetli olmuştur. Tesirli tedavi araçlarının olmadığı şartlarda kelam konusu hastalıklarla uğraşta kollayıcı tedbirler daha da kıymet kazanmıştır. Bu kapsamda en faal esirgeyici teknikler ortasında yer alan ve insanlığın ortak bedeli olan aşılar geçen yüzyılın en kıymetli halk sıhhati kazanımlarından biri olmuştur.
* Aşıların bilimsel bilgi üretme basamaklarının tamamı gerçekleştirilerek üretilmeleri tesirli ve inançlı olmalarını sağlamaktadır. Yapılan bilimsel araştırmalardan elde edilen sonuçlara nazaran COVID-19’a karşı korunmanın aktif ve geçerli sistemlerinin başında aşıların geldiği ortaya konmuştur.
* Bu bilimsel gerçekliğe rağmen bugün temelde bir idare biçimi olarak bilgiyi değersizleştiren, hakikat yanlış ayrımının yapılmasını engelleyen, hakikatin çarpıtılması ile belirsizlik ortamları yaratan siyasetler sonucu insanın düşünme yetisi örselenmekte ve aşı tedirginliği yaşanmaktadır. Bunun yanında bilhassa son 20 yıldır aşı konusunda sürdürülen gerici sıhhat siyasetleri ile aşı zıtlığı körüklenmekte ve aşı yaptırma kişisel tercihe indirgenmektedir.
“AŞI TEREDDÜDÜNÜ VE TERSLİĞİNİ BESLİYOR”
* Devlet, sağlıklı ömür hakkının sağlanması ödevinin gereğini yerine getirmemekte, mevzu hakkındaki belirsizlikleri ortadan kaldıracak tavır almamakta, toplumu bilgilendirmeyerek ve şeffaf davranmayarak aşı tereddüdünü ve zıtlığını beslemektedir. Yalnızca bir meta olarak aşı temin edilmesi, üstte belirtilen öteki sorumluluklar yerine getirilmeksizin isteyenin aşı olmasının söylenmesi, aşıyla ilgili tutarsız açıklamalar yapılması toplumdaki güvensizliği, aşı tereddüdü ve aykırılığını pekiştirmektedir.
* Devlet pandemi idaresinde gerekli tedbirleri yerinde ve vaktinde almadığı ve aşının yaygın bir biçimde uygulanması konusundaki sorumluluklarını gereğince yerine getirmediği için toplumsal bağışıklık sağlanamamış, olaylar ve vefatlar artmıştır. Bu durum devletin bireylerin ve toplumun haklarının, refahının korunması için belli hareketleri mecburî kılma yetkisi olduğu göz önüne alınarak, zarurî aşı uygulaması tartışmasının gündeme gelmesine neden olmaktadır. Kelam konusu gündemin toplum sıhhati ile ilgisi, Etik Konseyi olarak hususun değerlendirilmesini gerektirmiştir.
“KİŞİLİK HAKLARINI İHLAL EDEBİLECEK ÇOK TEHLİKELİ BİR YAKLAŞIMDIR”
* Bahis etik açıdan değerlendirilirken temelde vücut bütünlüğünün korunması, kişisel özgürlük, özerk karar verme hakkı ve toplumsal fayda başlıklarında ele alınmaktadır. Etik Şura tarafından daha evvel “Aşı Konusunda Yaşanan Tereddütler, Aşı Reddi ve Aşı Zıtlığı Konusunda Etik Konsey Görüşü” başlıklı görüş oluşturulmuştur. Kelam konusu görüşte “Genelleyici bir yaklaşımla, birey özerkliğinin toplum faydası münasebet gösterilerek çiğnenebileceği anlayışı, kişilik haklarını ihlal edebilecek çok tehlikeli bir yaklaşımdır.
* Bununla birlikte, hassas bireylerin bağışıklanmasıyla toplum seviyesinde faal ve inançlı müdafaa sağlanabilen bulaşıcı hastalıklar özelinde, bir paha olarak toplum faydası birey özerkliğinin üzerinde ele alınması gerekliliktir.” tabirine yer verilmiştir. Husus “toplumsal bağ içinde yer alan tüm üyeler ortasındaki alakanın aslını, birbirine karşı sorumluluk oluşturur.
* Bu nedenle kişisel güzelin toplumun öteki bölümlerine ziyan vereceği durumlarda, ferdi uygun, ‘zarar vermeyeceksin’ unsuru gereği bir fayda olarak görülemez. Zira başkalarını gözetmeyen bir ferdî fayda, toplumsal bağı, toplumsal dayanışmayı zedeler” telaffuzuyla ferdî özerklik ve toplumsal faydanın birlikte korunması ve bunun imkanlı olduğu halinde temellendirilmiştir.
“AŞI KONUSU YALNIZCA VÜCUT BÜTÜNLÜĞÜ ÜZERİNDEN ELE ALINAMAZ”
* Vücut bütünlüğüne dokunulmaması mutlak hak olarak kabul edilir. Lakin toplumsal fayda ve toplum sıhhatinin korunması göz önüne alındığında, aşı konusu yalnızca vücut bütünlüğü üzerinden ele alınamaz. Aşı olunmaması durumunda öbür şahısların de hasta olmasına, hatta ömür hakkını kaybetmesine neden olunabildiği göz önüne alındığında, sıkıntının yalnızca aşı olmayı reddeden kişinin vücut bütünlüğü ile sonlu olmadığı görülmektedir.
* Ferdî özgürlük kavramının ferdî hürlük manasına gelmediği unutulmamalıdır. Hürlük kavramı öznenin “ben” olduğu özel alana dairdir. Bir fonksiyon gerçekleştirdiğimiz anda hürlük alanından çıkarak iştirak alanına dahil oluruz ki, artık bu durumda paydaşlık prensipleri geçerlilik kazanır. Ortak alanda ise artık özne “herkes” olmuştur.
* Bu durumda bir ortada yaşama şuuruyla kendimiz için istediğimiz her şeyi herkes için isteme alakasında, yani gerçekleştirdiğimiz aksiyonun öbürleri için ne manaya geldiği de düşünüldüğünde, özgürlük kavramı lisana getirilebilir. Kısaca özgürlük hürlükle değil ahlaki özne olma ile ilintilidir. Salgın hastalık durumunda geçerli iştirak prensibi “toplumsal yarar”dır ve bunun sağlanması için bilimsel dataların doğrultusunda aşı uygulanması gerekmektedir.
* Hayat hakkı öbür hakların gerçekleşebilmesinin imkanını sağlaması nedeniyle tüm hak ve toplumsal faydaların üstünde bir kıymettir. Özgürlük, toplumsal hayatta öteki insanlara ve topluma karşı sorumluluklar da içeren, yalnızca hürlük manasına gelmeyen bir kavramdır. Özgürlüğün bu niteliğini göz gerisi etmek herkesin eşit bir halde özgürlüğe hakkı olduğu anlayışını hiçe saymak manasına gelecektir.
“AŞININ MECBURÎ KILINMASI OLANAKLIDIR”
* Bu kıymetlendirme kapsamında yaşanmakta olan salgın süreci ele alındığında öncelikle aşağıdaki soruların bilimsel cevaplarını vermek gerekecektir:
* Toplumsal ömrün sürdürülmesi için korunma gerekli midir? Var olan aşılar bu muhafazayı sağlamakta mıdır? Aşıdan öteki, aşı kadar tesirli müdafaa formülleri kelam konusu mudur? Salgının önlenmesi için aşı uygulamasıyla toplumsal bağışıklığın sağlanması mümkün müdür?
* Pandemi sürecinde aşı uygulanmasının tesirli ve inançlı bir uğraş aracı olduğu pek çok ülke tecrübesiyle bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Bu bağlamda aşı uygulanması pandeminin denetim altına alınması, hatta sona erdirilmesi için bir gerekliliktir.
* Bu değerlendirmeler kapsamında toplum sıhhatinin korunması ortak prensibinin gereği olarak aşının mecburî kılınması imkanlıdır. Öncelikle bu düzenleme açık, anlaşılabilir ve aşikâr ölçütlere uygun bir yasal çerçeve ile yapılmalıdır. Burada aşı olmayanların Anayasada tanımlanan temel hak ve özgürlüklerini ölçüsüz sınırlandırmayacak, hakkın özüne dokunmayacak halde hak sınırlamalarına gidilmesi kelam konusu olabilmektedir. Böylelikle ferdi özgürlük kapsamında, vücut bütünlüğü ve kişisel özerklik de korunarak kişi ortak alana katılmamayı seçerek aşı olmama istemini de gerçekleştirebilecektir.
“GEREKLİ NORMATİF DÜZENLEMELERİ YÜRÜRLÜĞE KOYMALI”
* Bu bağlamda TTB Etik Heyeti herkesin sağlıklı hayat hakkını sağlama ödevi olan devlete sorumluluklarını hatırlatmayı bir vazife bilir:
* Bilimin aşıların inançlı, tesirli ve gerekli olduğunu belirttiği ve yetkililerin de bu hakikati reddetmediği açık olduğuna nazaran, rastgele bir mecburî uygulamaya ihtiyaç duyulmaması için, devletin öncelikle toplumun kültürel bedellerini de göz önüne alarak halkı şeffaf ve gerçek bilgilerle aydınlatması, insanların onam vereceği ve aşılama çalışmalarına istekli olarak katılacağı bir ortamı oluşturması beklenir.
* Bunun gerçekleştirilemediği durumda ise devlet, toplumsal bağışıklığın sağlanması maksadıyla gerekli normatif düzenlemeleri yürürlüğe koymalıdır.
* Devlet, aşıya herkesin ulaşımını sağlayacak düzenlemeleri yapmalıdır.
* Devlet aşıya ulaşma konusunda sorun çeken dezavantajlı kümeler için ek tedbirler alarak itina ödevini yerine getirmelidir.
* Devlet, sürecin özerk ve bilimsel bir yapı tarafından daima ve nizamlı olarak denetlenmesini, izlenmesini sağlamalı ve elde edilen bilimsel bilgilere nazaran oluşturulan teklifler doğrultusunda tavır almalıdır.
* Devlet aşılama çalışmalarının sonuçlarını sistemli ve daima bir biçimde kıymetlendirmeli, şeffaf bir biçimde paylaşmalıdır.
* Devlet kitlesel aşı uygulamalarında ortaya çıkabilecek aşı sonrası istenmeyen tesirleri dikkatle izlemeli, ziyanların tamamını acilen karşılamalıdır.
* Aşı olmayanların yaratacağı COVID-19 hastalık yükü, sıhhat sisteminin ve sıhhat çalışanlarının üzerindeki taşınamaz hale gelen tartısı daha da artıracak ve sıhhat hakkına erişimi güçleştirecektir. Tüm bilimsel bilgiye ve toplumu etkileyen olumsuz sonuçlara rağmen diğerlerine ziyan vereceğini bilerek aşı olmaktan kaçınmak ahlaki özne olma özelliğinin yitimidir.
* Bir ortada yaşamanın yaptıklarımızın öbürleri için ne manaya geldiğini düşünmeyi de gerektirdiği açıktır. Kişi hürlük içinde aşı olmayarak diğerlerinin da ziyan görmesine neden oluyorsa, bu özgürlük kavramı kapsamında olmayacaktır. Sıhhat hakkının yalnızca ferdî olarak kendimizin değil, herkesin sıhhatiyle ilintili olduğu unutulmamalıdır.
Kaynak: Sözcü
