Sıhhat ve Etraf Birliği (HEAL), Türkiye’deki kömürlü termik santrallerinin 55 yıllık karnesini çıkardı. Rapora nazaran, 1965-2020 yılları ortasında açılan ve hala faaliyette olan kömür santralleri, 4,8 trilyon TL sıhhat maliyetinin yanı sıra 117 bin 661 erken doğuma, 1 milyon 247 bin çocukta bronşit olayına, 62 milyon iş günü kaybına yol açtı.
Türkiye’de kömür kullanımının sıhhat maliyeti üzerine çalışmalar yapan Sıhhat ve Etraf Birliği (HEAL), ‘Kronik Kömür Kirliliği Kümülatif Sıhhat Tesirleri Özel raporu’ kapsamında bu yıl birinci sefer son 55 yılın toplam sıhhat maliyetini ortaya koydu.
Raporun sonuçlarına nazaran, 1965-2020 yılları ortasında açılan ve hala 16 vilayette faaliyette olan kömür santralleri, 4.8 trilyon TL sıhhat maliyetinin yanı sıra 117 bin 661 erken doğuma, 1 milyon 247 bin çocukta bronşit hadisesine, 62 milyon iş günü kaybına yol açtı.
Kaynak: HEAL
KİRLİLİĞİN ÜÇTE BİRİ MUĞLA’DAKİ SANTRALLERDEN
HEAL, etrafın insan sıhhatine tesirlerini AB üyesi ülkelerde ve global ölçekte çalışan ve kâr gayesi gütmeyen kurumlarından biri.
HEAL çalışmasına nazaran Muğla, kömür kaynaklı hava kirliliğinin yarattığı olumsuz sıhhat tesiri ve maliyetinde en makus karneye sahip bölge. Bölgede Yatağan, Kemerköy ve Yeniköy termik santralleri bulunuyor.
2021’de bölgede yaşanan orman yangınlarında alevlerin Kemerköy ve Yeniköy termik santrallerine kadar ulaşması gündemde değerli yer tutmuştu.
Bölgede yeni kömürlü termik santral planı bulunmuyor lakin işletmedeki üç kömürlü termik santralin neden olduğu sıhhat problemlerinin ekonomik maliyeti 1,48 trilyon Türk lirasına tekabül ediyor; bu da tüm Türkiye’deki termik santrallerin sıhhat maliyetinin neredeyse üçte birini oluşturuyor.
‘YENİLENEBİLİR ENERJİ’ VURGUSU
Bölgedeki sıhhat uzmanları ve doktorlar de bahsin kıymetine dikkat çekerken, bilhassa Yatağan’da teneffüs sistemi şikâyetiyle yatan hasta sayısının, daha âlâ hava kalitesine sahip Muğla’dan iki kat daha fazla olduğu belirtiliyor.
Türk Toraks Derneği Etraf Problemleri ve Akciğer Sıhhati Çalışma Kümesi Üyesi, Göğüs Hastalıkları Uzmanı Dr. Sebahat Genç, “Muğla’da kömürlü termik santrallerin havaya, suya, toprağı, münasebetiyle bölge halkının sıhhatine ziyanlı tesirlerini yıllardır görmekteyiz” diyor.
“Bu husus uzun yıllardır gündemimizde ve çeşitli platformlarda lisana getirilmekte. Yaklaşık 40 yıldır çalışan bu üç termik santralin artık emekliye ayrılma vakti geldi” diyen Genç,
“HEAL çalışması, Muğla bölgesinde kömürden çıkışın öncelik olması gerektiğini, yenilenebilir güce süratli ve adil dönüşüm yapmak zorunda olduğumuzu bir defa daha açıkça göstermiştir” diye konuştu.
ARITMA SİSTEMLERİ KÂFİ DEĞİL
Çalışma kapsamında incelenen İskenderun Körfezi’ndeki üç kömürlü termik santralin, işletmeye alınmalarından bugüne toplam 4 bin 717 erken mevte ve 138,15 milyar TL kümülatif sıhhat yüküne neden olduğunun altı çizildi.
Rapor bulgularına nazaran, santrallerin, tüm ünitelerinde toz filtresi ve kükürt arıtma sistemlerinin bulunmasına karşın bu sıhhat maliyetine neden olmaları arıtma sistemleriyle hava kirletici emisyonları hudut bedellere düşürmenin dahi sıhhati korumak için kâfi olmadığını ortaya koyuyor.
Muğla’da 1982’de faaliyete geçen ve yaklaşık 40 yıllık bir santral olan Yatağan termik santralinin ise 16 yıl boyunca hava kirliliği denetim ve arıtma sistemlerine sahip olmadan çalıştığı biliniyor.
Yatağan termik santrali birinci günden bugüne, 33 bin 129 erken vefata, 21 bin erken doğuma, yaklaşık 11,5 milyon gün iş kaybına ve 75 milyon hasta geçirilen güne neden oldu. Santralin Türkiye iktisadına olan toplam sıhhat yükü ise 47,26 Milyar TL.
Lakin, bugüne kadar Türkiye’de tesis başına emisyon verisi kamuya açık olarak verilmediği için HEAL’in tahlili, global metodolojilere dayanarak yapılan varsayımlara dayanıyor. Bu nedenle gerçekleşen sıhhat sorun ve maliyetinin, çalışmanın bulgularından daha yüksek olduğu iddia ediliyor.
TAHLİL TEKLİFLERİ
Çalışmada siyaset yapıcılara teklifler şöyle sıralandı:
• Kömürden kademeli olarak çıkmak için net bir vakit çizelgesinin ve mevcut tesislerin kapatılacakları tarihlerin, en geç 2030 olmak üzere belirlenmesi.
• Yapılması planlanan tüm kömür santrallerinin iptal edilmesi ve Hunutlu üzere santrallerin inşaatının durdurulması.
• Lokal, bölgesel ve ulusal seviyede sıhhat ve kirlilik dataları konusunda şeffaflık sağlanması.
• Güç üretimiyle ilgili her türlü karar ve tedbir için sıhhat tesir değerlendirmesi yapılması.
• Madenlerde ve fabrikalarda çalışan binlerce insanın yanı sıra, mahallî toplulukların sıhhatini da güzelleştirecek, alternatif iş kollarını teşvik etmek için adil geçiş gibisi düzenekler hazırlanması.
• Türkiye’deki sıhhat ve tıbbi kuruluşlar ile bireylerin (hastalar gibi) pak hava, sağlıklı güç ve iklim değişikliğin tesirlerinin azaltılması hususlarında etkin rol almalarının sağlanması için kapasitenin artırılması.
• Kömürden güç üretiminin gerçek maliyetinin ayrıyeten kömürden çıkışın ülke iktisadı ve halk sıhhati üzerinde yaratacağı olumlu tesirlerin ve sıhhat faydalarının kamuoyu nezdinde vurgulanması.
• Temiz hava faaliyetlerinin ve planlarının geliştirilmesi ve uygulanmasının yanı sıra güç ve iklim siyasetlerinin görüşülüp, karara bağlandığı teşebbüslere Sıhhat Bakanlığı seviyesinde iştirak sağlanması.
Kaynak: Sözcü
