İktisat Tarihçisi Prof. Dr. Şevket Pamuk ekonomik durumu “bunalım” olarak nitelendirdi. SÖZCÜ’ye özel değerlendirmelerde bulunan Pamuk, ” Cumhuriyet tarihinin birtakım devirleri iktisat bilgisine ziyadesiyle güvenen önderlerin yanlışlarından kaynaklanan iktisadi zahmetlerle geçti” dedi, “Israr edilirse şartlar ağırlaşacak” ihtarında bulundu.
İktisatta sıra dışı günler yaşıyoruz. Kimse ne yapacağını, başına ne geleceğini bilmiyor.
Bu karanlığa ışık tutabilmek için Türkiye’nin değerli bilim insanlarından, iktisat tarihi konusunda birinci akla gelen isimlerden Prof. Dr. Şevket Pamuk‘un kapısını çaldık.
“İktisat nereye gidiyor? Ne yaşıyoruz? Daha evvel yaşadığımız krizler bize nasıl bir yol gösteriyor?” hepsini sorduk…
Boğaziçi Üniversitesi’nin duayen hocalarından Prof. Dr. Şevket Pamuk iktisat tarihi konusunda dünyanın sayılı bilim adamlarından biri… Uzun yıllar Dünya İktisat Tarihçileri Derneği’nin idare heyeti üyeliği, Avrupa İktisat Tarihçileri Derneği Başkanlığı’nı yaptı. Osmanlı ve çağdaş Türkiye iktisat tarihi üzerine pek çok makale ve kitap yayımladı. Kitapları birçok ülkede basıldı. “Paranın Tarihi”ni yazdı. Bu kitabı Cambridge Üniversitesi Yayınları tarafından yayımlandı. Çok sayıda memleketler arası ödül aldı. Bilim Akademisi Üyesi…
İşte Prof. Dr. Şevket Pamuk’un 2022 yılına girerken sorularımıza verdiği karşılıklar, Türkiye iktisadına dair tespit ve değerlendirmeleri:
NEDEN DAHA DÜZGÜNÜNÜ YAPAMADIK?
Türkiye iktisadında kişi başına gelirin seviyesi ve artış suratı son 70 yılda dünya ortalamalarına yakın, ortalamaların biraz üzerinde gerçekleşti. Niye daha güzelini yapamadık diye düşününce, global iktisadın kurallarındaki eşitsizliklerden eğitim, araştırma ve teknoloji alanındaki zaaflarımıza kadar pek çok neden akla geliyor.
Bunların yanı sıra, siyasi rejimlerimizin kırılganlıkları ve siyasetteki istikrarsızlıklar da iktisadi gelişme önünde değerli bir pürüz oluşturdu.
“BUGÜN FARKLI BİR YERDE OLABİLİRDİK”
İkinci Dünya Savaşının sona ermesinden bu yana, iktisatta vakit zaman başarılı devirler yaşansa da, bunlar uzun sürmedi. 1950’lerin ikinci yarısı, 1970’ler ve 1990’lar, kısa ömürlü koalisyon hükümetlerinin uygulamalarından yahut iktisat bilgisine ziyadesiyle güvenen önderlerin yanılgılarından kaynaklanan iktisadi zahmetlerle geçti. Bu sıkıntı periyotları yaşamasaydık, bugün iktisadi gelişme yolunda daha farklı bir yerde olabilirdik.
“AKP’NİN ÖZEL BİR YERİ VAR”
AKP iktidarı periyodunun bu tarih içinde özel bir yeri var. AKP iktidarının evvelkilerden daha uzun sürmesi, AKP’ye ve başkanına esaslı değişiklikler yapabilme fırsatı verdi. Fakat bu uzun vakit dilimi ekonomiyi dönüştürmek ve güçlendirmek için değil, siyasi rejimi değiştirmek için kullanıldı.
Geçtiğimiz 19 yılda iktisat siyasi gayelere ulaşmak için bir araç olarak görüldü. Bugünlerde bol bol kelamı edilen iktisadi bağımsızlık gayesi pek hatırlanmadı. Uzun iktidarı boyunca AKP’nin bir endüstrileşme modeli ya da siyaseti olmadı.
“PARA BASIP KREDİ DAĞITMAK TEMEL SİYASET OLDU”
Dünya ekonomisindeki likidite bolluğunda dış kredi sağlamak ve içeride para basıp iktidara en yakın kesitlerden başlayarak kredi dağıtmak, temel iktisat siyaseti haline geldi. İnşaat üzere iktidara yakın kesitlere en uygun gelen kesimler ve gösterişli altyapı projeleri tercih edildi. İnşaat bölümü dışındaki yatırımlar gerilerken verimlilik son on yılda yerinde saydı.
“KAYBOLAN İNANCI GERİ GETİRMEK ARTIK ÇOK ZOR”
Bugünkü buhran şartlarına bir kaç yıl içinde gelmedik. AKP iktidarının birinci yıllarından sonra iktisadın yapısı giderek zayıfladı. Hem ülke içinde hem ülke dışında hukuka, iktisat idaresine ve iktisadın gücüne olan inanç vakit içinde kayboldu. Kaybolan itimadı geri getirmek artık çok güç.
“DÜNYADA RÜZGARLAR DEĞİŞTİ, İNAT EDİLİYOR”
Artık dünyada rüzgarların değiştiği, merkez bankalarının faizleri yükseltme eğilimine girdikleri bir devirde, para basıp kredi dağıtma siyasetinde ısrar hatta inat ediliyor.
Yapılanlara münasebet aranırken, düşük faiz ve düşük bedelli TL siyaseti, Çin modeli olarak sunuluyor. Meğer Çin’de düşük kur çok daha istikrarlı şartlarda ve uzun yıllar boyunca endüstrileşme, teknoloji ve eğitim siyasetleriyle desteklendiği için muvaffakiyete ulaşabilmişti.
İçeriği ve derinliği çok zayıf bugünkü siyaset, 80 milyonluk bir ülkeyi deney tahtası haline getiriyor.
“DÖVİZ KURUNDAKİ DALGALANMALAR DEVAM EDECEK”
Şayet bugünkü siyasette ısrar edilirse, önümüzdeki devirde tam olarak nelerle karşılaşacağımızı öngörmek kolay değil. Büyük ihtimalle son devirde zati azalmakta olan cari açığın kapandığını göreceğiz. Lakin artan belirsizlikler ve döviz kurundaki dalgalanmalar ekonomiyi olumsuz etkilemeye devam edecektir.
Ayrıyeten enflasyonda düşüş beklenmemelidir. Tam bilakis, giderek yükselen enflasyon, örgütsüz, savunmasız, dar gelirli kısımları en çok etkileyecek ve gelir dağılımındaki eşitsizlikleri artıracaktır.
“ISRAR EDİLİRSE ŞARTLAR DAHA DA AĞIRLAŞACAK”
Bu süreç içinde bütçe ve daha genel olarak kamu kısmının istikrarları daha da bozulabilir. Yapılan yanlışlar ve artan belirsizlik karşısında toplumsal takviye azalırken, izlenen siyasetlerin sürdürülmesi güçleşecektir. Şayet bu siyasetlerde ne kıymetine olursa olsun ısrar edilirse, şartlar daha da ağırlaşacak ve daha radikal uygulamalar gündeme gelebilecektir.
İktisatta yaratılan hasarı tamir etmek uzun vakit alacaktır. Lakin daha evvel olduğu üzere, Türkiye er ya da geç bu sıkıntı günleri de geride bırakacaktır.
Bugünden ileriye hakikat bakarken, yapılan yanlışlardan, ödenen bedellerden dersler çıkarılacağını ummak istiyoruz. Yalnızca iktisat siyasetleri açısından değil, son periyottaki olumsuz gidişata taban hazırlayan siyasi rejim açısından da…
“SİYASİ ŞARTLAR ELVERİŞLİ OLDUĞUNDA…”
Türkiye’de ekonomik dinamizm her vakit var oldu. Bugünkü ağır problemlerin aşılması ve daha güçlü ve istikrarlı bir iktisada geçiş lakin siyasette olumlu gelişmelerle mümkün olacak.
İleride siyasi şartlar elverişli olduğunda, umarız eğitime daha fazla değer veren, daha ileri teknolojiler kullanan ve daha yüksek verimlilikle üreten, gelirlerin daha eşit paylaşıldığı, etrafa daha saygılı bir iktisat kurmak mümkün olur.
Kaynak: Sözcü
