Bilim insanları son yıllarda süratle yayılan ve daha evvel görülmeyen ülkelerde bile karşılaşılmaya başlanan otoimmün hastalıkların nedenlerini mercek altına aldı. Araştırmacılar, hastalıkların çoğalmasının nedeni olarak fast food üzerinde dururken, yaptıkları yeni DNA araştırması ile de hastalıklara karşı tedavi bulmayı umuyorlar.
Dünya çapında giderek daha fazla insan, otoimmün hastalıklarla savaşıyor. Yani; bağışıklık sistemleri sağlıklı hücreler ile istilacı mikroorganizmalar ortasındaki farkı ayırt edemediği için çeşitli hastalıklara yakalanıyorlar. Bir vakitler onları koruyan hastalık savunma sistemleri, artık dokularına ve organlarına saldırıyor. Otoimmün hastalıklar, tip 1 diyabetten romatoid artrite, inflamatuar bağırsak hastalığına ve multipl skleroza kadar uzanıyor.
Bu eğilimle uğraş etmek için de büyük milletlerarası araştırmalar yapılıyor. James Lee ve Carola Vinuesa isimli iki uzman, otoimmün hastalığın kesin nedenlerini belirlemeye yardımcı olmak için Londra’daki Francis Crick Enstitüsü’nde iki farklı araştırma kümeleri oluşturdular.
DAHA EVVEL HİÇ GÖRÜLMEYEN ÜLKELERDE DE HADİSELER ARTTI
Lee, Observer’a mevzuyla ilgili şu açıklamaları yaptı: “Batıda yaklaşık 40 yıl evvel otoimmün olaylarının sayısı artmaya başladı. Fakat, daha evvel bu cins hastalıkları hiç yaşamamış ülkelerde de bu hastalıklardan kimilerinin ortaya çıktığını görüyoruz. Örneğin; inflamatuar bağırsak hastalığı hadiselerinde son zamanlardaki en büyük artış Orta Doğu ve Doğu Asya’da oldu. Ondan evvel hastalığı pek görmemişlerdi.”
Sadece Birleşik Krallık’ta, en az 4 milyon insan otoimmün hastalıklardan muzdarip. Küresel olarak artık bu tip hastalık hadiselerinin yılda yüzde 3 ila yüzde 9 ortasında arttığı iddia ediliyor. Birden fazla bilim insanı, çevresel faktörlerin bu yükselişte değerli bir rol oynadığına inanıyor. Daha evvel Cambridge Üniversitesi’nde çalışan James Lee, “İnsan genetiği son yıllarda değişmedi. Yani dış dünyada, otoimmün hastalıklara yatkınlığımızı artıracak bir şeyler değişiyor olmalı” dedi.
NEDENİ, FAST FOOD BESLENME
Bu fikir, daha evvel Avustralya Ulusal Üniversitesi’nde bulunan Carola Vinuesa tarafından da desteklendi. Vinuesa, ülkelerin vakitle batı şekli diyetleri benimsemelerine ve insanların daha fazla fast food tüketmelerine dikkat çekti:
“Fast food beslenme, lif üzere kimi kıymetli bileşenlerden mahrum ve ispatlar, bu değişikliğin bir kişinin bağırsaklarımızda bulunan ve çeşitli beden işlevlerini denetim etmede kıymetli rol oynayan mikro organizmaların koleksiyonunu etkilediğini gösteriyor. Bu değişiklikler de artık 100’den fazla çeşidi keşfedilmiş olan otoimmün hastalıkları tetikliyor.”
Her iki bilim insanı da, bu cins hastalıklara yakalanmada ferdi hassaslıkların rol oynadığını, ayrıyeten çölyak hastalığının yanı sıra lupusu da içeren, iltihaplanmayı ve şişmeyi tetikleyen ve kalp de dahil olmak üzere çeşitli organlarda hasara neden olabilen rahatsızlıkların bulunduğunu vurguladı.
GENETİK YATKINLIK ÜZERİNDE DURULUYOR
Otoimmün hastalıklar ortasında; tip I diyabet, romatoid artrit, sedef hastalığı, multipl skleroz (MS), sistemik lupus eritematozus, inflamatuar bağırsak hastalığı üzere rahatsızlıklar yer alıyor.
Vinuesa, “Belli bir genetik yatkınlığınız yoksa, ne kadar Big Mac yerseniz yiyin bir otoimmün hastalığa yakalanmayabilirsiniz. Fast food bayiliklerinin global yayılmasını durdurmak için yapabileceğimiz pek bir şey yok. Bunun yerine, otoimmün hastalıkları destekleyen temel genetik sistemleri anlamaya çalışıyoruz. Sorunu bu seviyede çözmek istiyoruz” dedi.
Bunun için de bilim insanlarının çok sayıda birey ortasındaki küçük DNA farklılıklarını saptamasını sağlayacak tekniklerin geliştirilmesi gerekir. Lee, “Yakın vakte kadar, bunu yapacak araçlara sahip değildik, fakat artık DNA’yı büyük ölçekte sıralamak için inanılmaz bir güce sahibiz ve bu her şeyi değiştirdi. Araştırmaya başladığımda, iltihaplı bağırsak hastalığını tetikleyen yaklaşık yarım düzine DNA varyantı biliyorduk. Artık 250’den fazla olduğunu biliyoruz” dedi.
Vinuesa, “Her vakit geliştirilmekte olan potansiyel olarak yararlı birçok yeni terapimiz var, lakin bunları hangi hastalara vereceğimizi bilmiyoruz, zira artık hastalığın tam olarak hangi versiyonuna sahip olduklarını bilmediğimizi fark ediyoruz. Ve bu sorun, artık otoimmün araştırmalar için kıymetli bir amaç. Hastaları nasıl gruplandıracağımızı ve sınıflandıracağımızı öğrenmeliyiz. Lakin bu formda onlara hakikat tedaviyi önerebiliriz.”
İŞE BAŞLAYAN VE AİLE KURAN GENÇLERDE GÖRÜLÜYOR, TEDAVİSİ YOK
Lee ayrıyeten, dünya çapında artan otoimmün hastalık hadiseleri nedeniyle yeni tedavi ve ilaçlara her zamankinden daha fazla muhtaçlık duyulduğunu vurguladı. Lakin birtakım durumlar için şimdi hiçbir tedavi geliştiremediklerini de belirtti:
“Genellikle gençlerde eğitimlerini tamamlamaya, birinci işlerinde çalışmaya ve aile kurmaya çalışırken gelişen otoimmün hastalıkların tedavisi şu anda yok. Bu da daha fazla insanın ameliyatla karşı karşıya kalacağı yahut hayatlarının geri kalanında tertipli iğneler yapmak zorunda kalacağı manasına geliyor. Hastalar için çok güç ve sıhhat hizmetleri üzerinde de büyük bir yük olabilir. Bu nedenle yeni, tesirli tedaviler bulmak için acil muhtaçlık var.”
Kaynak: Sözcü
