Ortalarında Tinder, Gryndr, Xerfon, Mefistafoles’in de bulunduğu 20’den fazla toplumsal medya platformunda en sık karşılaştığım soru: “Hocaaaaam, 10 yıldır iktisat batacak diyorsun, niçin batamadı hala yaaaa?”. En sık karşılaştığım yorum ise “Hoca ya, sen, kripto-AKP’lisin, Erdoğanista’sın”. Bu zıt yorumları yapanları bir ortaya getirip acı bir kahvemi içmelerini isterdim. Bu ortada, Xerfon ve Mefistafoles soysal medya plaftormlarını duymamış olabilirsiniz, duyamazsınız da esasen. Üye olmak için evvel American Express Zirconium Optima Super-Card sahibi olmak lazım ki, bir bana bir de Jeff Bezos’a gönderdiler.
Evet, itiraf ediyorum, Türkiye iktisadını batıramadım. Aslında benim üzere kancık, geriden vuran, yavşak bir “ortam ekonomisti” için kolay yol “Hadi canım sen de, hala TUIK’in datalarına mi güveniyorunuz siz? Gerçeği benden dinleyin” diye kıvırmak olurdu ki, birtakım datalar sahiden meskenlere şenlik. Lakin Merhum Babannem’den kalan bir gram Ar’la iktisattaki aktivite seviyesinin TUIK’in pompalamasıyla açıklamanın ötesinde bir tempoda gerçekleştiğini kabul ediyorum.
Nerden biliyorum? Mesela, sanayi üretimi yanılmaz. Mesela, aşağıda grafiğini verdiğim MÜSİAD-SAMEKS’e ISO-Markit imalat sanayi PMI’dan daha fazla güveniyorum ki, yavaş da olsa Mart’ta ekonomik aktivitenin büyüme tarafında seyrettiğini gösteriyor. Mesela, yeniden aşağıda sunduğum çekirdek ve toplam ithalatta hile zor—ikisinin de daralması gerekirdi.
Dün akşam açıklanan Mart nakit bütçe TL40 milyar fazla verdi, bu da hile olabilir, lakin TL40 milyar palavra atacak Yiğit varsa, alının öper, Maliye Bakanı yaparım (Yunanistan’a)! Demek ki ya bütçede tasarruf var (yok, olsa iç talep daralırdı), ya da vergi gelirleri yüksek tempoda seyrediyor (o vakit da demekki tüketim var).
Ha, yani büyüme o denli ahım-şahım değil. Betam’ın nowcast modeline nazaran 1Ç2021’de çeyrekten-çeyreğe GSYH yalnızca %0.7 büyüyecek. Lakin, bana sormuş olsaydınız “En %2 daralma” derdim. Niçin olmadı? Birinci karşılık tüm dünya genelinde gözlenen bir olgu: İnsanlık süregelen pandemiye adapte oldu, onu evrim ağacının zirvesinde öteki canlıların üstüne def-i hacet yaptıran kıvrak zekasıyla toplumsal kısıtlama ve yasaklara karşın işini-gücünü sürdürmenin bir yolunu buldu.
İkinci açıklamam ise bir teori. Fakat “gözlenen empirik verilerle” ahenk içinde olduğu için dikkate alınmaya ve tartışılmaya paha. Yazıyorum da, sol beynim gülüyor. Ulan kim tartışacak ya? Köşe müelliflerinin derdi-günü emekli amiraller bildiri yayınlamalı mı, yayınlamamalı mı? Niçin yayınlamasın? Söz özgürlüğü anayasa ile teminat altına alınmış kozmik bir hak değil mi? “Zamanlaması manidar”mış. Bu ülkede zamanlaması manidar olmayan ne var, Odin Aşkı’na bana bir söylesenize. Bir ufak ayrıntı daha: Aziz Sultan Abdülhamit Han’ın Devrilmesi’nden bu yana Deniz Kuvvetleri ne vakit darbe yaptı, yahu? Darbe ve muhtıralar Kara Kuvvetleri’nin misyon alanına girer.
Neyse, bahse dönelim. Malum-u aliyeniz, TUIK’in ölçtüğü TÜFE enflasyonu Mart’ta yıllık %16.2 oldu. Artık VARSAYALIM (bütün Nobellik teoriler uçuk varsayımlarla başlar) GERÇEK enflasyon TUIK’in ölçtüğünün üstünde. O vakit bilgiler nasıl değişir?
Ancak evvel varsayımın az da olsa akla yakın olması lazım: “Varsayalım ki, Liderimiz Erdoğan dünyanın en demokrat lideri” diyerek bir model kurarsanız, şebekler kulaklarıyla güler. Gerçek enflasyonun TUIK ölçümünden yüksek olabileceğine dair makul delillerim var mı? Of course, my horse. İşte size iki fotoğraf:
Birincisi çok pahalı Hocam Prof Veysel Ulusoy’un başkanlığındaki ENA Grubu’nun alternatif TÜFE Endeksi:
İkincisi çok saydığım Özer Sencar’ın Metropoll Araştırma Şirketi’nin Mart mutfak enflasyonu anketi:
Şimdileyin…Enflasyonu %16 değil, %30 varsayarsak, Amerikalılar’ın tabiriyle “bir konserve kutusu solucanın kapağı açılıyor”. Zira GSYH şöyle hesaplanır. Evvel, bir vakit dilimi içinde satılan tüm mal ve hizmetlerin SON kıymetini ölçersiniz, sonra deflatör ismini verdiğimiz, az-çok TÜFE’ye benzeyen bir fiyat endeksine bölerek “enflasyondan arındırır” ve gerçek büyüklüklere ulaşırsınız. Şayet deflatör gerçeğinden daha düşük bir kıymet almışsa, gerçek GSYH de abartılır.
Ancak sorun burada kalmaz. Tüm nominal ciro endeksleri yanlışsız, ama gerçek artışlar fazladır.
Ancak lafı buraya da getirmeyeceğim. Farzdelim ki, TUIK haklı da bizim millet hafifçe sıyırtmış, uzun Covid’den enflasyonu fazla hissediyor. Farketmez, halkın başında enflasyon %30, mevduat ve kredi faizi sırasıyla %18 ve %22’yse ne olur? Her ikisi de GERÇEK olarak negatiftir. Yani, vatandaş TL mevduatta satın alma gücü kaybettiği, kredi aldığında da bankanın cebinden para çaldığını düşünür.
Sonuçları berbattır. Millet siyaset faizini %22’ye çeksen de TL tutmaz. Bilakis, yeni tasarrufları bankalardan çekip GERÇEK varlıklara yatırır. Şu anda Borsa’da 2.2 milyon yerli yatırımcıya erişmemizin en önemli nedeni budur. TL mevduatta beklemek kesin servet kaybına yol açar, lakin Borsa’da HakYemez Holding Uzay Teknolojileri AŞ’ye yatırım yaparsanız, rulet masasındaki kadar talihiniz vardır en azından.
Bu benzetmeyi buarda Mars’a yahut Kars’a kadar uzatabilirm. Millet nasıl olsa ücretsiz diye kredi çeker, fiyata filan bakmadan yarı-yatırım sayılacak arsa ve otomobil alır. Konut biraz değişik, zira orada bir gelir ve faiz karşılaştırması sorunu var.
Devam edeyim, nominal cirolar ünite bazında satışların artması değil, yüksek enflasyon yüzünden almış başını gidiyorsa, KDV ve ÖTV de patlar. Hükümet gani vergi toplar, ama harcama gücü uygunca daralan tüketici sıcak küllü mangala oturmuş üzere bağırır. Bu da bütçe fazlasını açıklar.
Genelde, tasarruf eğilimi düşer, tüketim eğilimi yükselir. Süratle bedel kaybeden TL’ye karşın ithal mallara talep de patlar. Halkın %40’ı devletin mali takviyesiyle ayakta dursa da, geri kalan %60 tuzu kurunun artan harcama eğilimiyle GSYH’nın çeyrekten çeyreğe artması bir olasılıktır. Gerisi de TUIK’in Harry Potter’ı altına ettirecek büyü numaralarına kalmıştır.
FÖŞ
FÖŞ anlattı: Medeniyetler Savaşı Dünya İktisadına Format Atıyor
FÖŞ yazdı: Küresel mali krizin ayak sesleri
FÖŞ: Bu Darboğazdan NE VAKİT ve Nasıl Çıkarız?
