Cumhurbaşkanı’nın açıkladığı ‘dövize endeksli mevduat’, şimdi detayları netleşmeden dolar kurunda bu gece tarihi düşüşe neden oldu. Ekonomistler Murat Kubilay, Kerim Rota ve Cem Başlevent, uygulamanın mümkün getirilerini ve risklerini, geçmiş örneklerin sonuçlarını sozcu.com.tr’ye anlattı.
Merkez Bankası’nın (TCMB) faiz indirimleriyle rekor üstüne rekor kırdan döviz kurlarında bu gece sert gerileme yaşanıyor.
Güne 16,50’den başlayıp akşam saatlerinde 18,36 ile rekor kıran dolar/TL’de, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıkladığı yeni finansal araçla sert düşüş görüldü.
Gündüz tarihi bir yükseliş kaydeden dolar kuru, gece de tarihi düşüşle 14,27 düzeyine kadar geriledi.
Pekala döviz kurlarını bu kadar sert biçimde düşüren finansal araç ne?
KUR FARKINI ÖDEME VAADİ
Cumhurbaşkanı Erdoğan, bugün kabine toplantısının akabinde yaptığı açıklamada şunları söyledi:
* Kurdaki dalgalanmayı durdurarak, bağıntılı bir istikrarı sağlamak için özgür piyasa iktisat kuralları çerçevesinde yeni araçları devreye alıyoruz. Artık sizlere bu çerçevede önümüzdeki günlerde hayata geçireceğimiz yeni önlemleri başlıklarıyla tabir etmek istiyorum.
* Tasarruflarını değerlendirirken kurdaki yükselişten kaynaklanan tasalarını gidermek isteyen vatandaşlarımıza yeni bir finansal alternatif sunuyoruz. İnsanlarımızın bankadaki TL varlığının mevduat çıkarı, kur artışından yüksekse bu getiriyi elde edecek. Lakin kur getirisi mevduat yararının üstünde kalırsa ortadaki fark direkt vatandaşımıza ödenecek. Bu kar stopaj vergisinden de muaf tutulacak.
* Bundan sonra hiçbir vatandaşımızın kur daha yüksek olacak diye mevduatını TL’den dövize geçirmesine gereksinim kalmayacak.
Bu aracın detayları şimdi muhakkak değil fakat ‘dövize endeksli TL mevduat’ konusunda ekonomist Dr. Murat Kubilay, tecrübeli bankacı Kerim Rota ve Prof. Dr. Cem Başlevent, sozcu.com.tr’nin sorularını yanıtladı.
‘RİSKİ HAZİNE ÜSTLENECEK’
“Mevcut uygulanan siyasetler dövize talebi artırıyor ve bu durum hem dövizin fiyatının artmasına hem de yurt dışına ve yastık altına döviz çıkışına neden oluyor. Bu durumların birincisi yüksek enflasyona ikincisi ise finansal sistemin sarsılmasına neden oluyor” kelamlarıyla mevcut durumu anlatan Kubilay, yeni açıklanan araç için şunları söyledi:
“Döviz olmayan fakat döviz gibisi getiri sağlayan enstrümanlar kullanılmak isteniyor. Böylelikle memleketler arası karşılığı olan döviz banknotları yerine, sırf Türkiye’de kabul edilen ancak gerçek döviz kadar getiri sağlayan finansal araçlar yatırımcılara sunuluyor. Kurumlar için döviz endeksli tahvil ve daha çok bireyler için döviz getirili mevduat ön plana çıkıyor.”
“Nasıl bir mukavele olacağı kesin bilinmemekle birlikte; muhtemelen TL mevduat getirisinin üstüne, varsa dövizin ek getirisi, eklenecek (götürüsü varsa düşülmeyecek). Olağan bu durum, dövizin yükselmeye devam etmesi halinde, bankalarda önemli bir yük bırakacak. Bu kısmı da Hazine üstlenecek.”
‘ENFLASYONU PATLATABİLİR’
Şayet bu önleme karşın döviz kurları süratli bir biçimde üst giderse, Hazine’nin bu getirileri TL cinsi ödeyeceği için çok önemli TL üretimi, yani nakdî genişleme gerekeceğini lisana getiren Kubilay, riskleri şu sözlerle anlattı:
“Sistemin kritik noktası inanç; yani döviz mi yoksa dövize endeksli lakin TL cinsi bir enstrüman mı sorusuna vatandaşın vereceği karşılık.
Şayet direkt dövize talep sürerse, o vakit bu tahvil ve mevduatlar için ödenmesi gerekecek faiz yükü çok artar; evvel devlet bütçesi bozulur akabinde da ödenebilmesi için yaratılan TL’den ötürü enflasyon uygunca patlar.
‘DÖVİZE TALEBİ YAVAŞLATABİLİR’
Şayet bu talep durursa, Hazine’ye yük kalmadan kur artışı durdurulur; olağan TL mevduat faiz yükünü yalnızca bankalar öder. Yani asıl problem gerçek dövizle döviz gibisi ortasındaki getiri farkı olmayacağına ikna olunması ve milletlerarası geçerlilik olmamasının önemsenmemesi.”
İçinde bulunduğumuz durumun bir inanç krizi olduğunu, yani sorunun TL’nin yetersiz getirisini aşmış durumda olduğunu belirten Kubilay, “Bu nedenle bu tip enstrümanlarla kur artışını tümden durdurmak sıkıntı, yavaşlatmaksa mümkün lakin bütçedeki bozulma ve enflasyondaki artış pahasına” dedi.
Yatırımcılar bu enstrümanı tercih ederse, devletin en büyük getirisinin yastık altına giden dövizi durdurmak olacağına işaret eden Kubilay, “Böylece finansal sistemin çok fiziki döviz talebiyle sarsılma ihtimali ve sonucunda sermaye denetimi telaşı gündemden düşer. Fakat tüm sistem itimada dayalı olduğu için, Erdoğan’ın seçime yaklaşan devirde popülist siyaset uygulama ihtimali bulunduğu için, toplumda da Erdoğan’ın finansal tercihlerine ait genel bir kanı olduğu için, iktidarın arzuladığı sonuçlara muhtemelen ulaşılamayacak. Özetle, mevcut döviz mevduatlarında bir çözülme güç, fakat dövize olan yeni talepte bir yavaşlama ihtimal dahilinde” dedi.
’70’LERDE GİBİSİ UYGULANDI, HAZİNE ZİYAN ETTİ’
Gelecek Partisi Genel Lider Yardımcısı da olan Kerim Rota, buna benzeri bir uygulamanın ‘dövize çevrilebilir mevduat’ ismiyle 1967-1977 ortasındaki 10 yılda yurt dışındaki personel dövizleri ve şirketlerin döviz gelirleri için uygulandığını fakat devalüasyonlar olunca Hazine’nin o periyot için büyük bir sayı olan 2,5 milyar dolar ziyanla bu uygulamaya son verdiğini hatırlattı.
Şayet yeni uygulama yaygın ve ulaşılabilir bir eser olursa TL ya da döviz mevduat yapan herkesin buna geçebileceğini ve birinci etapta kur düşüşü olabileceğini belirten Rota, fakat bu eserin muhtemel kur artışlarına karşı Hazine’ye büyük yük getirebileceğini, büyük tehlike oluşturacağını, tüm finansal sistemin dolarize olması manasına geleceğini vurguladı.
Rota, yeni uygulamayla birlikte TL kredilerde de faiz oranı belirlemenin çok sıkıntı olabileceğini, bankaların kredi faizlerinde önemli artışa gidebileceğini belirtti.
‘VADE VE ÖTEKİ DETAYLAR ÖNEMLİ’
Bilgi Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Cem Başlevent, bu eseri özel bankaların sunmasının güç olduğunu, Merkez Bankası’nın kararlarından ötürü ortaya çıkabilecek maliyetleri karşılama bahtlarının olmayacağını, lakin kur farkını Hazine karşılarsa mümkün olabileceğini belirtti.
Kamu bankaları bu eseri sunmaları durumunda tüm talebi karşılayıp karşılamayacaklarının, açılan hesapların vadesinin ne olacağının, örneğin bu çeşit bir hesap açan mudiden parasını en az 1 yıl tutmasının istenip istenmeyeceğini görmek gerektiğini belirten Başlevent, “Bu soruların cevabı, ne kadar cazip olacağını belirleyecek. Günümüzün karmaşık finansal piyasalarında ne üzere sonuçlara yol açacağını, öngörmek çok kolay değil” dedi.
Kaynak: Sözcü
