ANKARA – Hala hiçbir bayan üyenin bulunmadığı Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) bu sene gerçekleşecek üye seçimine giden demokratik süreçte bayan hakları örgütleri ve hukukçular, adaylar ortasından bayanlara en güçlü halde takviye verilmesi istikametinde davetlerini bir defa daha yineliyorlar.
15 üyeden oluşan AYM’nin bir üyesinin seçimi, baro liderleri tarafından belirlenen ve TBMM’ye gönderilen avukatlar ortasından yapılıyor.
Üyelik müracaatları için mühlet 31 Aralık itibariyle tamamlanmıştı.
AYM üyesi Celal Mümtaz Akıncı’nın yaş haddinden emekliye ayrılacak olması nedeniyle, Türkiye Barolar Birliği bünyesinde baro liderlerinin Anayasa Mahkemesi’ne üye seçimi için Cumartesi günü (15 Ocak) oy kullanması ile üç aday belirlenecek ve bu isimler daha sonra parlamento tarafından oylanarak Anayasa Mahkemesi üye seçim süreci tamamlanacak.
Türkiye Bayan Dernekleri Federasyonu (TKDF), Cuma günü basınla paylaştığı açıklamada, “Anayasal hak ve hürriyetlerin teminatı olması gereken Anayasa Mahkemesi cinsiyet eşitsizliğinin fiili sembolü haline gelmiştir” diyerek Cumartesi günü yapılacak aday belirleme sürecinde en az bir bayan adayın seçilmesi doğrultusunda baro liderlerine davette bulundu. Açıklamada, “15 Ocak, tarafsız ve bağımsız yargıda eşitliğin tesis edilmesi ve meşruiyetin sağlanması istikametinde atılacak değerli bir adımdır” tabirlerine yer verildi ve “Tek bir bayan üyenin yer almadığı bir yargının meşruiyetinden kelam edilemez” dendi.
‘BU AYIBI ARTIK SONLANDIRMAK GEREKİYOR’
Türkiye’de barolara kayıtlı yaklaşık 143.330 avukatın yüzde 45’i bayanlardan oluşuyor. Halihazırda 83 kişinin yer aldığı aday listesinde on bayan aday bulunuyor ve bayan hakları savunucuları AYM’nin bir “erkekler kulübü”ne dönüşmesinden rahatsız.
Gazete Duvar’a konuşan Güllü, “Bu ayıbı artık sonlandırmak gerekiyor. Karşımızda büsbütün erkeklerden oluşan bir fotoğraf var. Meclise gönderilecek adaylardan en az biri bayan olmalı” diyor.
TKDF, sürecin TBMM ayağında da lobi çalışmalarını sürdürüp tüm siyasi partilerle görüşecek. Ayrıyeten aday müracaat sürecinde de baroların bayan hakları merkezleriyle daima bir temas halindeydi.
Geçtiğimiz günlerde Avukat Cihan Aydın, Diyarbakır Barosu’ndan AYM üyeliği aday adaylığından, meslektaşı Zülal Erdoğan Bilal lehine çekildiğini açıklayıp bayan adaylara dayanak davetinde bulunmuştu.
‘BAROLAR KIYMETLİ BİR İMTİHAN VERECEK’
Güllü, “Nüfusunun yarısı bayanlardan oluşan Türkiye’nin artık toplumsal cinsiyet eşitliği bakımından adım atması gerekiyor. Yarın barolar kıymetli bir imtihan verecek. Baro liderleri, cinsiyet eşitliği ismine, taraflarını belirli edecekler” diyor.
Avukat Erdal Doğan’a nazaran, AYM’de kuruluşundan bugüne vazife almış sadece 5 bayan üyenin bulunması ve ayrıyeten mevcut görevlendirmede 1995’ten bugüne kadar hiçbir bayan üyenin bulunmaması yargının cinsiyet tablosunu net bir formda gösteriyor.
Danıştay başkanlığına 18 Temmuz 2013 tarihinde birinci defa bir bayan, Zerrin Güngör, seçilmiş, 20 Mart 2020 tarihine kadar misyonda kalmıştı. Danıştay başkanlığına seçilen birinci bayan ise, 1994 tarihinde Füruzan İkincioğulları olmuştu.
‘EŞİT TEMSİL VE SEÇİLME KURALI OLMALIYDI’
Doğan, “Eski Diyarbakır Baro Lideri Cihan Aydın’ın aday bayan meslektaşı lehine adaylıktan çekilmesi tüm erkek adaylar için bir örnek olmalıydı, fakat maalesef olamadı. Bahsettiğimiz AYM’ye bir bayan hukukçunun seçilmesi! Halbuki tüm yargıda bayan yargıçların görevlendirilmesi için çoktan eşit bir temsil ve seçilme koşulu olmalıydı” diyor. Doğan’a nazaran tartışılması gereken asıl sorun; bayanın insan haklarını hukukçu olarak ve yargıç olarak içselleştirmiş bayan yargıçların olması.
“Aynı vakitte erkek yargıçların da bu toplumsal cinsiyet hak kuramını benimsemiş olma kuralının da ön kabulüyle tüm bunları söylüyorum. Bayan ve erkek yargıç temsiliyetinin başta AYM olarak tüm yargıda toplumsal cinsiyet hak kuramı bağlamında gerçekleştirilmesinde çok gecikti. O yüzden bugün seçime girecek tüm erkek adayların bayan adaylar lehine adaylıktan çekilmeleri küçük ancak kıymetli bir türel adım olacaktır. Hukuk ismine, ülkenin geleceği adına” diye ekliyor Doğan.
Pekala AYM’de bayan üye olması hangi açılardan değerli?
Güllü, avukatların bayan katliamlarının yakın şahitleri olduğunu ve bu türlü bir ortamda toplumu var eden nüfusun yarısının bayan olması sebebiyle yüksek yargıda da bayan temsiliyetinin sağlanması gerektiğini belirtiyor. “AYM’de toplumsal düzeneğin öbür modülü da temsil edilmeli. Türkiye’de birçok karar alma düzeneğinde erkeklerin bayanın insan haklarını gereğince savunmadığını düşünüyorum” diye ekliyor.
AYM tarihinde kuruluşundan beri vazife alan 131 üyeden yalnızca 5’i bayan olup, Türkiye çapında yargıçların yüzde 46’sı, avukatların da yaklaşık yarısı bayanlardan oluşuyor. Bir bayan AYM üyesinin atandığı en yakın tarih ise 1995.
Yargıçlar ve Savcılar Heyeti 2020 Faaliyet raporuna nazaran 2010-2020 yılları ortasında Türkiye genelinde bayan hakim-savcı oranında yüzde 13,4 oranında artış yaşanırken, Türkiye genelinde hâkim-savcıların yüzde 36’sı bayan.
‘ERKEK SAYISI ARTTIKÇA ERİL TERTİP HÜKÜMRAN OLUYOR’
Avukat Kardelen Yarlı, bayanlara avukatlık ve hakimlik yaparken çok fazla rastlanmasına karşın yüksek yargıda (Yargıtay, Danıştay, İstinaf mahkemeleri ve AYM’de) ve savcılıkta bayan temsilinin az olmasına, buraların eril alan olarak kodlanmasına dikkat çekiyor. Yarlı, “Yüksek yargıda erkeklerin sayısı arttıkça erkek bakış açısı, eril sistem hâkim oluyor. Aslında herkes yargı makamı temsilcisi olarak eşitlikçi olduğunu düşünse de, yüksek yargıda bir liderin bayan olamayacağı tarafında bir yaklaşım karar sürüyor” diyor.
“Biz bayanların daha yüksek yerlerde, karar verici pozisyonda, lider pozisyonunda olamayacağını zımnen varsaydıkları için bu mercilere adaylıklar sunulurken bile bayanlar ikincil plana atılıyor. Bayan avukatların, yargıçların sayısı arttığına nazaran yargı makamlarının üst mercilerinde de bayanları daha fazla görmek istiyoruz. Hem toplumsal cinsiyet eşitsizliğini giderecek, bayanı güçlendirecek, bayan aleyhine çıkan kararları yüksek yargıda değiştirmek için çok hoş bir atak olacak” diye ekliyor Yarlı.
Kaynak: Gazeteduvar
