Jamie Priest
Araştırmacılar, 2018 yılında Mars’ta sıvı suyun varlığına dair delil bulduklarını duyurduklarında, bilimsel toplulukta bir heyecan dalgası yaşandı. Suyun bulunduğu yerlerde, mikrobiyal yaşama dair cezbedici bir ihtimal de mevcuttur; en azından, Dünya’daki ömrün sürmesi kelam konusu olduğunda.
Maalesef, Teksas Üniversitesi’nde misyon yapan araştırmacıların Kızıl Gezegen’le ilgili gerçekleştirdiği yeni bir araştırma, 2018’deki bulgular hakkında kuşku uyandırıyor ve hayal kırıklığı yaratan alelade bir alternatif sonuca ulaşıyor: Başlangıçta, buzul altı suyu olarak kabul gören parıltılı yansımalar, buzun altında gömülü halde bulunan volkanik kayaların sebep olduğu bir seraptan diğer bir şey değil.
DAHA EVVELKİ ARAŞTIRMAYI GEÇERSİZ KILIYOR
Geophysical Research Letters isimli mecmuada yayınlanan araştırma, mevcut şartların sıvı su açısından tartışmasız biçimde uygun olmadığı gezegen yüzeyinin tamamına yayılan volkanik ovalarda görülen misal yansımaları kayıt altına alıyor. Ulaşılan iki sonuç ortasındaki tutarsızlığın temelinde kolay bir gerçek yatıyor: Öbür bir gezegende bilimsel çalışma yürütmek sahiden güç.
2018 yılında yapılan duyuru, Avrupa Uzay Ajansı’nın (ESA) Mars Express Orbiter isimli bir araştırma aygıtından elde edilen ispatlara atıfta bulunmaktaydı. Radar sinyalleri kaya ve buza nüfuz edebiliyordu ve mevcut durumda, araştırmacıların sıvı su ile dengeli olduğuna inandıkları Mars kutup buz örtüsünün altından parlak sinyaller almıştı.
Ortaya atılan tez nitekim büyüktü. Mikrobik canlılar için potansiyel olarak yaşanabilir sıvı ortamların var olması ihtimali heyecan vericiydi. Ne var ki böylesi büyük tezler sağlam ispatlara muhtaçlık duyar ve öbür bilim insanları, Mars’ın soğuk ve kurak olan güney kutbunda suyun sıvı halde bulunabilmesi için gereken beklenen şartları sorguladılar. Su buzu bol olsa bile, ekseriyetle yüzeyde sıvı halde kalacak kadar sıcak olan bir su birikintisinin, ince Mars atmosferinde buhara dönüşmeden evvel sırf birkaç dakika boyunca varlığını koruyabileceği düşünülüyor.
ŞARTLAR SIVI SUYA İMKÂN TANIMIYOR
Texas Üniversitesi Jeofizik Enstitüsü’nde gezegen bilimci ve çalışmanın başyazarı olan Cyril Grima, “Suyun gezegen yüzeyine bu kadar yakın kalabilmesi için hem çok tuzlu bir ortama hem de güçlü ve bölgesel olarak üretilen bir ısı kaynağına gereksinim var; lakin bu gereksinimler, kelam konusu bölge hakkında bildiklerimizle uyuşmuyor” diyor.
Mars buz örtüsünün altında yatan arazi bir kilometreden fazla buzla örtülüyken, altında yatan asıl şeyin ne olduğunu öğrenmek nitekim sıkıntı bir misyondu. Araştırma grubu, enine uzunluğuna yapılan bir beyin fırtınası esnasında, misal biçimde buzla kaplı olması durumunda, Mars’taki başka arazi özelliklerinin radar sinyallerinde nasıl görünebileceğini merak etti.
Grup, 2005 yılında Avrupa Uzay Ajansı’nın Mars Express isimli araştırma aracında kullanılmaya başlanan bir radar aygıtı olan MARSIS’ten elde edilen üç yıllık bilgileri baz alarak oluşturulan ve harika derecede detaylı olan bir Mars radar haritasını kullanarak, gezegenin tamamının üzerine global çapta varsayımsal bir buz katmanı yerleştirdi. Araştırmacılar, emsal formda kalın bir buz örtüsünün altına gömülmüşlerse, kutuptakilerle dengeli olan radar sinyalleri üretebilecek özellikleri aradılar. Varsayımsal buz katmanı dikkat alımlı sonuçlar açığa çıkardı.
YANSIMALAR VOLKANİK KALINTILARDAN GELİYOR
Su ihtimalini gündeme getiren parlak yansıma sinyalleri tüm enlemler boyunca bütün yüzeye yayılmıştı. Doğrulanabildiği kadarıyla, bilinen volkanik ovaların bulunduğu alanlarla eşleştiler.
Dünya’da, demir bakımından varlıklı lav akıntıları, arkasında radar sinyallerini benzeri halde yansıtan kayalar bırakabiliyor ve bu da elimizdekini güçlü bir açıklama adayı haline getiriyor. Öbür ihtimaller ortasında, bu parıldayan seraplarla ilgili başka yeni araştırmalarla dengeli olan ve kurumuş ırmak yataklarında bulunan maden yatakları bulunuyor.
Kanada’da bulunan York Üniversitesi’nde Mars araştırmaları yürüten bir jeofizikçi olan Isaac Smith, parlak radar sinyallerinin kayalar su nedeniyle erozyona uğradığında oluşan bir çeşit kil olduğunu düşünüyor. 2021’de gerçekleştirilen bir araştırmada, Smith, Dünya’da var olan killerin 2018’de su olarak duyurulana benzeyen parlak radar yansımaları yarattığını ortaya çıkardı.
“Bence Grima’nın keşfinin hoş yanı, günümüzde gezegenin güney kutbunun altında sıvı su bulunabileceği fikrini ortadan kaldırırken, tıpkı vakitte milyarlarca yıl boyunca Mars ikliminde görülen daha geniş bir kuruma sonucunda ortaya çıkan eski göl ve ırmak yataklarıyla ilgili delilleri aramak ve hipotezleri test etmek için sahiden de tam olarak bu alanları göstermesi” diyor.
Smith açısından bu araştırma, Dünya’yla olduğu kadar Mars ile de ilişkili olan bilimsel süreçler hakkında aydınlatıcı bir ders niteliği taşıyor. Smith, “Bilim, birinci denemelerde kusursuz olamaz” diyor. “Bu durum, bilhassa de daha evvel hiç kimsenin ziyaret etmediği yerleri araştırdığımız ve her şeyi uzaktan algılayan araçlara bel bağladığımız gezegen biliminde geçerli” diye ekliyor.
Grima ve Smith, artık, hem gelecekteki beşerli iniş alanları için bir amaç olarak hem de geçmiş hayat belirtilerini aramak emeliyle Mars’ta radarla su bulmak için ortaya atılan araştırma teklifleri konusunda işbirliği yapıyorlar.
Yazının özgünü Cosmos Magazine sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Kaynak: Gazeteduvar
