“Meta-evren”in kısaltması olan metaverse, gerçek ve sanalın bir bilim kurgu vizyonunda birleştiği ve insanların farklı aygıtlar ortasında hareket etmesine ve sanal bir ortamda bağlantı kurmasına imkan sağlayan ortam olarak hayatımıza girdi. Metaverse cihanında vakit geçirenlerin odağında ise son vakitlerde meta topraklar satın almak var. ABD’li “sanal emlak şirketi” Metaverse Group, Eyfel Kulesi, Gize Piramitleri, Central Park, Çin Seddi üzere tarihi yapıları ve bölgeleri sanal olarak satmaya başladı.
Facebook’un kurumsal ismini Meta olarak değiştirmesi ile tüm dünyada dikkatler Metaverse denilen sanal kozmosa çevrildi. Bu dünyada vakit geçirenlerin odağında ise son vakitlerde meta topraklar satın almak var. Türkiye’den de Sultanahmet Camisi’nin 0.1 Ethereum’a satışa çıktığı görülüyor. Ayasofya Camisi’nin satış fiyatı ise 100 Ethereum olarak açıklandı
METAVERSE NEDİR?
“Meta-evren”in kısaltması olan metaverse, gerçek ve sanalın bir bilim kurgu vizyonunda birleştiği ve insanların farklı aygıtlar ortasında hareket etmesine ve sanal bir ortamda irtibat kurmasına müsaade verdiği dijital bir dünya. Pratik manada, artırılmış ve sanal gerçeklik eser ve hizmetlerini tabir ediyor.
Terim; insan topluluğunun avatarlar biçiminde etkileşime girebileceği, fizikî gerçekliğe paralel bir siber uzayı belirtiyor. Konsept, müellif Neal Stephenson tarafından 1992 bilim kurgu romanı “Snow Crash”de ortaya atılmış. Paylaşılan çevrimiçi alan da fizikî, artırılmış ve sanal gerçekliğin birleştirilmesini tabir eder. Teknoloji blog’u Verge ise, metaverse’in kısmen gelecek için bir hayal ve kısmen de halihazırda devam etmekte olan değişiklikleri kapsüllemenin bir yolu olduğunu söylüyor.
Birtakım görüntü oyunu toplulukları, Roblox (çocuklar ve gençler tarafından yaratılan sayısız oyunu içeren bir platform) yahut Fortnite üzere, meta-evrenlerin tohumlarını zati yarattılar. Hatta nisan ayında Fortnite’ta avatar olarak karşımıza çıkan rapçi Travis Scott’ın verdiği beş sanal konseri 12 milyondan fazla oyuncu takip etti.
NE VAKİT HAYATA GEÇER?
Facebook Reality Labs’ı yöneten Andrew Bosworth, “Bu eserlerin birden fazla lakin önümüzdeki 10 ila 15 yıl içinde büsbütün hayata geçirilecek” diyor. Ve Snow Crash biçimi bir çevrimiçi dünyayı çalışır duruma getirmek için üstesinden gelinmesi gereken birçok teknik pürüz olduğunu belirtiyor.
METAVERSE ARSA SATIN ALAN SAYISI ARTTI
Bitcoin, NFT ve Metaverse derken gerçekliğin ve sanalın birbirine girdiği yesyeni bir dijital cihanda süratle ilerliyoruz. Bu dünyada vakit geçirenlerin odağında ise son vakitlerde sanal oyun platformu MANA’da meta yerler satın almak var.
Michael Gord da meta yerler konusunda etrafının pek de beklemediği bir parlama gösterdi.
Michael Gord, 2012’de “Bitcoin’in Yükselişi ve Düşüşü” başlıklı Wired makalesini okudu. Altı aylık ağır bir araştırmadan sonra, Bitcoin’in dünyadaki en heyecan verici teknoloji olduğuna karar verdi. O vakitten beri Gord, blok zincir teknolojisinin ve kripto para ünitelerinin toplu olarak benimsenmesini hızlandırmaya odaklandı, fakat bu her vakit kolay olmadı.
Gord, Insider’a verdiği bir röportajda, “Tüm profesyonel mesleğim boyunca arkadaşlarım, ailem ve herkes meczup olduğumu söyledi” diyor.
TARİHİ YERLER METAVERSE’DE SATIŞTA
ABD’de sanal emlak şirketi Metaverse Group, SuperWorld isimli bir sanal alışveriş mağazasına yatırım yaptı. Ama SuperWorld isimli platformda öne çıkan tarihi yapıların satış fiyatları ise dikkat çekti.
1 milyon dolara yatırım yapılan SuperWorld isimli platformda Central Park’tan Eyfel Kulesi’ne, Çin Seddi’nden Gize Piramitleri’ne kadar birçok tarihi ve kıymetli yapı ve alan kripto para ile satın alınabiliyor. SuperWorld’un internet sitesine bakıldığında ise Dünya haritası dijital olarak görülürken, artırılmış gerçeklik özelliğinin de bulunduğu görülüyor.
Platformun internet sitesinde öne çıkarılan yerler ortasında Türkiye’den de tarihi bir yapı var. SuperWorld’ün öne çıkardığı tarihi yapılardan biri de Sultanahmet Mescidi oldu. Bu haberin yazıldığı sırada 0.1 Ethereum’a (yaklaşık 334 dolar) satışta olan Sultanahmet Mescidi’ni satın almak için ise uyumlu cüzdan gerekiyor.
Ancak sitede daha farklı pozisyonlara bakıldığında Türkiye’den öteki tarihi yapıların da satışta olduğu görülüyor. Sultanahmet Mescidi’nin çabucak yanındaki Ayasofya Mescidi’nin 100 Ethereum’a (334.396 dolar) satıldığı görülüyor. Öte yandan platformdaki öteki noktaların da 0.1 Ethereum’a satışta olduğu görülürken Türkiye’de Ayasofya Mescidi’nin en yüksek fiyata satışta olduğu kayıtlara geçti.
FACEBOOK, META OLDUĞUNDAN BERİ DAHA ÇOK REVAÇTA
Bir vakitlerin niş metaverse arazi satın alma ve satma fikri, Facebook’un kurumsal ismini Meta olarak değiştirmesi ve değiştirilemez tokenlerdeki patlama nedeniyle son vakitlerde daha yaygın hale geldi. Sanatkarların performans gösterebileceği, markaların reklam verebileceği ve işletmelerin toplantılara mesken sahipliği yapabileceği metaverse yerleri son vakitlerde rekor süreç hacimleri gördü.
DappRadar’a nazaran, sadece geçen hafta, sandbox (SAND), CryptoVoxels ve Somnium Space dahil olmak üzere NFT’ler olarak 100 milyon dolardan fazla metaverse toprağı satıldı.
Tokens.com’a yüzde 50 payını 1,7 milyon dolara satan Gord’un firması Metaverse Group, geçen hafta 2,43 milyon dolara bir dijital arazi satın aldı. Birebir hafta, bir öbür sanal arazi yeri, oyna-kazan platformu olan Axie Infinity’de 2,3 milyon dolara satıldı.
SANAL YERLERE NEDEN MİLYON DOLARLARA SATILIYOR?
Sanal gayrimenkul yatırımlarındaki ani patlama, birçok yatırımcıyı spekülatif ve sürdürülemez olarak etkiliyor, fakat Gord, trendin şimdi çok yeni olduğunu ve sanal arazi satın almanın, internetin birinci günlerinde bir web sitesinin piksellerini satın almakla neredeyse muadil olduğunu söyledi:
“Reklam alanı yerine, o alanın sahipliğini nitekim satın alabilseydiniz ve Facebook yahut dünyadaki nitekim baskın ağlar olmaya devam edecek web sitelerinden gayrimenkul satın alabilseydiniz bu kıymet biçilemez olurdu.”
Gord, bu alanı 2017’deki birinci madeni para arzı çılgınlığı sırasında keşfetti, fakat teknolojinin o sırada olgunlaşmamış olması nedeniyle bu alanda çalışmayı erteledi. 2020’nin başlarında, pandeminin insanları vakitlerinin birçoklarını çevrimiçi geçirmeye nasıl yönlendirdiğini gören Gord, MANA’yı yaklaşık 2 sentten satın almaya başladı. New York’ta cuma öğlenden sonra 4.2 dolardan süreç gören token, CoinGecko fiyatlandırmasına nazaran geçen ay yüzde 34 ve geçen yıla nazaran de yüzde 4.493 arttı.
Gord, Facebook, WeChat ve WhatsApp’ı geride bırakarak dünyanın en bedelli toplumsal ağı olmak için savlı bir duruş sergiliyor; zira onun keşfi yalnızca bir bağlantı aracı olarak fonksiyon görmeyecek. Gord, bu yeni alan için şunları söylüyor:
“Metaverse’de moda gösterileri, konserler yahut konferanslar yapıyorsak, bu kısa vadede on binlerce insanı çekecek. Orta ve uzun vadede, on milyonlarca insanın bu tecrübelere imza atması makul bir ihtimal.”
30 KAT ARTIŞ YAŞANDI
Gord, Decentraland’da kullanıcı sayısının yıl başında 16.000’den kasım sonunda 30 kattan fazla artarak 384.000’e çıktığını gördü.
Gerçek dünyaya yatırım yapan ticari gayrimenkullerde olduğu üzere Gord ve takımı, rastgele bir dijital mülk için teklif vermeden evvel pozisyonunu, yaya trafiğini, kent merkezine yakınlığını, geçmiş süreçlerin pahasını ve emlakın boyutunu kıymetlendiriyor.
Şirket, metaverselerde daha fazla moda gösterisi düzenlemeyi ve NFT giyilebilir eserlerini sergileyebilecek mavi çipli markalara alanlar kiralamayı planlıyor: “Her gün kiralama konusunda bize ulaşan yüzlerce insan var.”
Gord, “Metaverse’deki potansiyelin 16 ayda 200x olduğunu düşünüyorum. Yani, bu en az internet kadar büyük olmalı.”
Immutable Holdings CEO’su Jordan Fried, Insider’a “Bu bir balon mu? Katiyetle. Rastgele bir konut balonu üzere bir balon” diyor. Ve kelamlarına şöyle devam ediyor:
“Bir NFT olmasa bile birinin Roblox oyununda sanal bir Gucci çantası için 4.000 dolar harcamaya istekli olması mantıksız görünmemeli. Roblox’ta çok fazla vakit harcıyorsanız, gerçek hayatta bir Rolex yahut Gucci çantası takmak üzere statü gösteren hoş bir eşyayı nitekim istersiniz.”
METAVERSE KOZMOSUNA DOKUNMA DUYGUSU GELİYOR
Artık Meta çatısı altına giren Facebook, metaverse’nin geleceğini araştırırken, tıpkı vakitte onu alternatif bir dünya haline getirmek için daha fazla araç ve ekipman geliştirmeye çalışıyor. Son olarak giyildiğinde kullanıcıların bu alternatif dünyadaki şeylere dokunmasını sağlayacak dokunsal bir eldiven üzerinde çalıştığını duyurdu.
Meta, “Sanal dünyada gerçek dünyadaki kadar hünerli olamayız” itirafında bulunsa da bu eldivenlerle bu durumu değiştirmeye çalışıyor. Bilgisayarın kullanıcının el hareketlerini anlamasına ve yansıtmasına yardımcı olurken, eldivenler ayrıyeten basınç, doku ve titreşim üzere şeyler için bir dizi karmaşık, nüanslı duyumlar üreterek kullanıcıya tecrübe sağlamayı hedefliyor.
Meta, kullanıcıların eldivenle yaşayacakları tecrübesi şu biçimde özetliyor: “Ultra gerçekçi 3D avatarla sanal bir 3D bulmaca üzerinde çalıştığınızı hayal edin. Masadan sanal bir yapboz kesimi aldığınızda, parmaklarınızın hareketini otomatik olarak durdurur ve elinizde olduğunu hissedersiniz. Parçayı daha yakından incelemek için tutarken kenarlarının sertliğini ve yüzeyinin pürüzsüzlüğünü hissediyorsunuz, akabinde yerine oturttuğunuzda tatmin edici bir çıtırtı geliyor.”
Reality Labs araştırma yöneticisi Sean Keller, duyum yaratmak için birden fazla minyatür motor kullanmak yerine, mikroakışkanlar kullandığını söylüyor. Bu da materyalin sertliğini değiştirmede yardımcı oluyor.
Fakat fizikî bir objenin yokluğuna karşın kendi algısal yeteneklerimizle fizikî duyum oluşturmamız mümkün. UX araştırma bilim müdürü Sophie Kim beynimizin bu hususta epey yeterli olduğunu belirtiyor: “Doğal olarak, yalnızca biraz dokunsal sinyal, birkaç görsel uyarıcı ve bir işitsel sinyal dokunuşu birleştirmek, beyni elimizde sahiden bir obje olduğuna ikna etmek için kâfi olabilir.”
Metaverse için geliştirilen eldivenleri Mark Zuckerberg de kendi Instagram profilinde paylaşarak şu satırlara yer verdi: “Meta’nın Reality Labs grubu, Metaverse’de gerçekçi bir dokunma hissi yaratmak için dokunsal eldivenler üzerinde çalışıyor. Bir gün sanal objelere dokunduğunuzda doku ve baskı hissedebileceksiniz.”
MİCROSOFT METAVERSE OFİSİ KURUYOR
Şirket metaverse dünyasını ofis ömrüne getirmeye hazırlanıyor. Corona virüsü salgınıyla birlikte uzaktan çalışma modeli yaygın olarak tercih edilirken, görüntü konferans uygulamaları da sıklıkla kullanılır oldu.
HAREKETLERİNİ SERGİLEYECEK
Microsoft, görüntü konferans uygulaması Teams’te sanal ve gerçek dünyayı bir ortada kullanacağını duyurdu. Buna nazaran Teams üzerinden toplantıya katılan çalışanlar, kamera manzarası yerine üç boyutlu avatarlarını ya da animasyonlarını kullanabilecek. Kişinin kendi hareketlerini avatar üzerinden sergileyebileceği bu yeniliğin, çalışanların kendilerini daha rahat hissetmesi açısından kıymetli olduğu belirtildi.
250 MİLYON KİŞİ KULLANIYOR
Teams grubunun başındaki isim olan Jared Spataro, Financial Times’a yaptığı açıklamada, “Dünya genelinde 250 milyon kişi Teams kullanıyor. Avatarların sunumu, metaverse elementlerinin gerçek olduğunu gösteriyor” dedi.
METAVERSE DÜNYASININ ALFABESİ
Metaverse dünyasının kendine has ögeleri bulunuyor. Bunların kimilerine bir müddettir aşinayız.
Bu tabirlerden kimileri birbirinin yerine de kullanılıyor. Kimi tecrübeler gerçekliğin çeşitli versiyonlarını karıştırır; örneğin, Horizon Workrooms, sanal bir toplantıya katılmak için bir Oculus Quest 2 kulaklığı gerektirir, fakat iş arkadaşları görüntü konferans yoluyla da katılabilir.
Artırılmış gerçeklik: Bu teknoloji, gerçek dünyayı baz alır ve bilgisayar tarafından oluşturulan imajlar de ekler. Perakendeciler bunu, yeni bir kanepenin bir müşterinin oturma odasında nasıl görüneceğini göstermek için kullanır.
Meatspace: Siber uzayın yahut sanal ortamın tersine fizikî dünya.
Mixed reality: Karma gerçeklik, gerçek objeler üzere görünen ve hareket eden sanal objelerin eklenmesiyle gerçek dünyanın bir görünümünü tanımlar. Kullanıcılar hem sanal objelerle hem de gerçek objelerle etkileşime girebilir.
Multiverse: Çoklu cihanın genel tarifinde ekseriyetle birbirinden bağımsız olarak çalışan birçok farklı kozmosa atıfta bulunulur. Teknoloji/internet/sosyal medya bağlamında bu, Facebook, Minecraft, Instagram, Twitch, Roblox, Fortnite, Discord ve insanların toplumsallaştığı, oyun oynadığı, alışveriş yaptığı öbür tüm sanal toplumsal medya ve oyun yerleri. Teoride, metaverse tüm bu çoklu kainatları tek bir yerde toplayabilir.
Virtual reality: Sanal gerçeklik, kulaklık gerektiren sürükleyici bir tecrübedir. Kullanıcıları farklı dünyalara götüren sanal gerçeklik oyunları ve gerçek dünyada geçen eğitimler bulunuyor.
Kaynak: Sözcü
