Peter Dockrill
Dünyada kaç tane ağaç tipinin var olduğunu iddia etmeyi amaçlayan, tezli ve cinsinin birinci örneği olan bir araştırma, gezegenimizin hâlâ keşfedilmeyi bekleyen binlerce ağaç tipiyle dolu olduğunu ortaya koyuyor. Yüzden fazla bilim beşerinin çalışmalarını içeren devasa boyuttaki milletlerarası bir araştırma faaliyeti, Dünya’da, toplamda neredeyse 73 bin ağaç tipi olduğunu öngörüyor; lakin şu ana dek bunların sırf yaklaşık 64 bin adedini kayıt altına aldık.
Araştırmacılar, geri kalan kısmının, şu ana kadar bilimsel araştırmalarda saptanamayan yaklaşık 9.200 keşfedilmemiş ağaç tipine tekabül ettiğini lisana getiriyorlar.
GEZEGENİN HER YERİNDEN DATA TOPLANDI
ABD’de bulunan Purdue Üniversitesi’nde sayısal orman ekolojisti olarak vazife yapan Jingjing Liang, “Tekil bilgi kümelerini, ağaç bazındaki bilgilerden oluşan büyük bir global bilgi kümesiyle birleştirdik” diyor: “Her bilgi kümesi, bir orman meşceresine* giden ve her bir ağacı kaydeden bir beşerden elde ediliyor; bu şahıslar ağaçların çeşitleri, boyutları ve öbür özellikleriyle ilgili bilgiler topluyorlar. Dünya çapındaki ağaç cinslerinin sayısını hesaplamak, modülleri tüm dünyaya yayılmış olan bir bulmacayı andırıyor.”
Kelam konusu durumda, bulmaca, koordinatörlüğünü Liang’ın yürüttüğü Global Orman Biyoçeşitliliği Girişimi’nin hazırladığı iki büyük ağaç bilgi kümesini ve TreeChange isimli bir öbür veritabanını bir ortaya getirmekten oluşuyordu. Yıllar boyunca süren bölge bazlı ağaç kataloglamasını bir ortaya getiren bilgi havuzu yaratma projesi, gezegendeki dokuz binden fazla 100 × 100 kilometrelik kesitten oluşan bir ızgara çerçevesinde ağaç çeşitlerinin global bir oluşum bilgi kümesini derledi.
Dünyanın farklı bölgelerinde bulunan biyomların** mukayeseli bolluğunu hesaba ekleyen istatistiksel düzeltmelerle birlikte, ağaç cinslerinin haritalanması ve tahlilinin sonlu olduğu alanlar da dahil olmak üzere bunun eksik bilgilere dayanan bir varsayım olduğunu kabul etmelerine rağmen, araştırmacılar şimdi keşfedilmeyi bekleyen 9 bin 200 ağaç tipi daha olduğu sonucuna ulaştılar. Her şeye karşın, inceleme, yeryüzünde var olan ağaçların dağılımı ve oluşumu konusunda ehemmiyet taşıyan yeni bilgiler sunuyor.
EN BÜYÜK TIP ÇEŞİTLİLİĞİ GÜNEY AMERİKA’DA
Araştırmacılar, “Kıta çaplı varsayımlarımız, Dünya’da bulunan bütün ağaç tiplerinin sırasıyla yaklaşık yüzde 43’ünün Güney Amerika’da, yüzde 22’sinin Avrasya’da, yüzde 16’sının Afrika’da, yüzde 15’inin Kuzey Amerika’da ve yüzde 11’inin Okyanusya’da yaşıyor olduğunu ortaya koyuyor” diyorlar: “Güney Amerika’da, öbür kıtalardan daha fazla keşfedilmemiş tıp yaşıyor olabilir.”
Güney Amerika’daki şimdi keşfedilmemiş olan tiplerin, var olan bütün ağaç tiplerinin yaklaşık yüzde 40’ını oluşturduğu düşünülüyor. Güney Amerika, birebir vakitte (yaklaşık 8 bin 200 türle) en fazla nadir çeşidi barındırıyor ve öbür kıtalarda bulunmayan endemik tipler açısından (yüzde 49 ile) en yüksek yüzdeye sahip.
Michigan Üniversitesi’nden bir orman ekolojisti olan Peter Reich, “Güney Amerika’daki bilinen 27 bin ağaç tipi bir yana, şu ana dek şimdi keşfedilmemiş olan 4 bin dolayında çeşit daha mevcut olabilir” diyor: “Bu durum, bilhassa de ormansızlaşma, yangınlar ve iklim değişikliği gibisi antropojenik tesirlerden doğan şimdiki tropikal orman krizi göz önünde bulundurulduğunda, Güney Amerika’daki ormanların korunmasını büyük bir öncelik haline getiriyor.”
KRİZİ YAVAŞLATMAYA YARDIMCI OLABİLİR
Bu kriz, son yıllarda acı verici bir biçimde daha açık bir hale geldi ve araştırmacılar, tehdit altında olan bu çeşitleri onları tehlikeye atan değişimlerden daha yeterli koruyabilmek gayesiyle, ağaç ömrünün gerçek çeşitliliğini mümkün olan en kısa vakitte saptamamızın bir mecburilik olduğunu lisana getiriyorlar.
Avustralya’da bulunan Sunshine Coast Üniversitesi’nde misyon yapan orman araştırmacısı Andy Marshall, “Bu yeni global data kümesi, ekoloji ve biyoçeşitlilikle ilgili bulmacanın önemli bir kesimini teşkil ediyor” diyor: “Bilgi ne oranda hakikat olursa, müdafaa konusundaki öncelikler ile biyoçeşitliliğe dair maksatlar ve idare açısından ulusal ve memleketler arası planlara da o oranda gerçek bilgi sağlayabiliriz; böylelikle, potansiyel olarak, bu süreçte soyu tükenmeye yüz tutan ağaç cinslerini de kurtarabiliriz.”
Araştırmada elde edilen bulgular, PNAS isimli bilimsel mecmuada yayınlandı.
*Meşcere: Ağaç yetişen yer, muhakkak özelliklere sahip orman ünitesi.
**Biyom: Muhakkak bir doğal ortam ve iklimdeki bütün canlı organizmalardan oluşan karmaşık topluluk.
Yazının yepyenisi Science Alert sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Kaynak: Gazeteduvar
